Mamleketlik universiteti jumanov m. A

agrobiocenozlar 
yamasa 
agrocenozlar 
payda bolgan, 
olar awd xojaligmin tiykari bohp, ozlerinin qurami, duzilisi, 
ortahq faktorlarmin tasiri, ozgeriwi ham onimdarligi menen 
tabiyiy biocenozlardan panq qiladi.
9.2. Biocenoz ishindegi qatnaslar
Tiri organizmler birgelikte jasar eken, olardin turlishe 
biotikaliq tasiri natiyjesine qaray ol yamasa bul organizm ushm 
olardin paydali yamasa ziyanli ekenligi haqqinda juwmaq 
shiganw mumkin.
Egerde baylamslar eki organizmnen birine paydali bolsa + 
belgisi, kerisinshe ziyanli bolsa - belgisi menen belgilenip, 
biotikaliq baylamslardi tomendegishe turkimlew mumkin (11- 
keste).
11-keste
Biotikaliq qatnas turleri________________
N
Biotikaliq qatnas turleri A Organizmge 
tasir natiyjesi
В Organizmge tasir 
natiyjesi
1
Neytralizm
0
0
2
Konkurenciya
-
-
266

---

3
Amensalizm
0
-
4
Parazitizm
+
-
5
Jirtqishliq
+
6
Kommensalizm
+
0
7
Mutualizm
+
+
8
Antibioz
0
-
9
Protokooperaciya
+
+
Joqanda keltirilgen keste tiykarmda biotikaliq baylams 
tiirlerin ken tiirde korip shigamiz.
1. Neytralizm. 
Eki turdin birge jasawinda olar bir-birlerine 
ya keri, ya unamli tasir korsetpeydi. Maselen: togayda suwin ham 
tiym birge jasap, bir-birine derlik baylanisi joq. Biraq togaylardm 
qurgaqshiliq natiyjesinde ziyanlaniwi yamasa ziyankesler menen 
ziyanlansa bul har bir tiir ushm bir qiyli darejede bolmasa da tasir 
qiladi.
2. Konkurenciya. 
Aziq ham jasatugm omi jaqm bolgan 
turler arasmdagi qatnas. «Konkurere» - latmsha qashiw, yagmy 
bir qiyli sharayatta jasap qarsilashq qihwshi organizmlerden biri -
bul konkurent esaplanadi.
Bir qiyli sharayatta jasagan eki turdin birewi erteme yamasa 
keshpe qisip shiganladi. Bul uluwma ekologiyahq qagiydalardan 
biri esaplanadi ham konkurentlik nizami delinedi.
Ch.Darvin 
konkurenciya jasaw ushm giirestin tiykargi 
bolimlerinen biri dep tiykarlangan ham ol turler evolyuciyasmda 
ulken rol oynawm korsetken. Konkurenciyada sirtqi ortaliq 
sharayatma jaqsi iykemlesken turler jenip shigadi.
Konkurenciya turler ishinde ham turler araliq boliwi mumkin. 
Turler ishindegi gures kiishli bolip, onm tiykarmda tabiyiy tanlaw 
ham tiir payda boliw siyaqli processler jatadi.