Мамлакатнинг энергетика хўжалиги

Тарихий жараён ва энергетика бозорининг халқаро ахволи.

Энергетика бозорининг фаолиятига таъсир қилган жараёнларга таъсир ва таклиф ўртасидаги ўзгаришлар хисобланади ва қуйидаги тарихий жараёнлар киради.

ОРЕС ни ташкил топиши

• 
  1973 йилдаги инқирозни вужудга келтирган Исроил ва Араб биолашган давлатлари ўртасидаги келишмовчиликлар.
  
• 
  Эрон ревалюцияси
  
• 
  ижтимоий денгиздаги нефт махсулотларини ошиши
  
• 
  ядерли авариялар (Чернобелp)
  
• 
  Эрон билан Персид қўлтиғидаги урушлар
  

Назорат саволлари

1. 
   Электр истеъмолини ўсиши қандай тушунилади?
   
2. 
   Нима учун жахонда энергия истеъмоли бир хил эмас?
   
3. 
   Нима учун энергиядан фойдаланиш чекланади?
   
4. 
   Халқаро энергетик бозорининг фаолияти?
   
5. 
   Дунёда энергия истеъмоли қандай ўзгаради?
   
6. 
   ОПЭК нинг вазифаси?
   
7. 
   Энергетик танозул қандай тушунилади?
   
8. 
   Энергияга бўлган талаб ва таклиф орасида қандай боғланиш мавжуд?
   
9. 
   «Парникли эффект» ва унинг оқибатлари?
   
10. 
    Энергетик бозордаги асосий жараёнлар?
    

Энергия манбасига талабнинг таъсири.
1980 йилларга келиб қўшма сиёсий ва иқтисодий ходисалар нефтp бахосини пасайишга олиб келди. Муқобил энергия манбалари сезиларли қиммат бўлишига хам қарамай нефтp нархи тобора пасайиши давом этди.
Нефтpни импортга чиқарувчи давлатлар нафтғни исхте молини ўсишига мос равишда чиқара бошладилар.
Энергетик талабга таъсир қуйидагилар:
- давлат ОРЕС аъзо бўлмаган давлатлар билан нефтpни етказиб бериш шартномаси асосида «тавакккал нефтpдан йироқроқ» сиёсатни қўллаш;
- энергия ташувида ишлатиладиган энергия исхтемолчиларининг қисқариши;

• 
  энергия манбаларининг типларини бошқа турларига алмашинуви;
  
• 
  иқтисодий структурадаги структуравий ўзгаришлар; енгил саноат ва асосий материалга хизмат кўрсатишнинг ўсиши, катта миқдордаги энергоресурслари бор давлатлар билан саноатнинг интенсив шаклда ўсиши;
  
• 
  энергик прогреснинг ўсиши ёки юқори энергик аоэффициентли кўрсаткичлар яратиш;
  

1970-1980 йиллардаги тажриба нефтp қийматига боғлиқ структуравий ўзгаришлар ва энергик ФИК …….кўрсатди. 1970 йилларда нефтp бахосининг бирданига ўсиш энергоманба исхтемол қилувчи давлатларда иқтисодий муаммоларга олиб келди. Энергия етказиб бериш қуйидагиларга олиб келди.

• 
  нефтp қидирув кучайтириш ва янги коналлар очиш харажатлари;
  
• 
  нефтp конлари қазишни тезкор усулларини такомиллашуви;
  
• 
  табиий газ конларининг ўсиши ва транспорт системасини ўсиши;
  
• 
  бошқа энергия манбаларидан фойдаланиш (шамол, қуёш энергияси).
  

Натижа шуни кўрсатдики, энергетик захираларга кучайтирилган капитал харажатлар муқобил манбаларининг энергиясига нисбатан анча ошиб кетди. Хатто ядерли энергия ва ишлатилган ядерли ёқилғини хам регенерацияси қимматга тушди.