Мамлакат экспорт таркибини диверсификация қилиш – ташқи иқтисодий

1-расм. Мамлакат харид қобилияти паритети бўйича ҳисобланган аҳоли жон бошига ЯИМ ва экспорт 
диверсификациясининг ўзаро боғлиқлиги
1
.
9
ЖАҲОН ИҚТИСОДИЁТИ ВА ХАЛҚАРО ИҚТИСОДИЙ МУНОСАБАТЛАР / 
МИРОВАЯ ЭКОНОМИКА И МЕЖДУНАРОДНЫЕ ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ОТНОШЕНИЯ

---

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 4
иқтисодиётнинг маълум бир маҳсулотларга 
ихтисослашувини англатади. 0,4 дан юқори 
кўрсаткичлар юқори ихтисослашганлик да-
ражаси дейилади
12
. Бу кўрсаткичларнинг ту-
шунишга қулай бўлиши учун уларни 0 дан 10 
гача бўлган оралиқда ифодалаймиз: 0 – энг
паст даража, 10 ва ундан юқори сон – энг 
юқори даража. Бундай талқин қилиш билан 
муаллиф томонидан ушбу индексга янгилик 
киритилган.
Мазкур индекснинг 2001–2012 йил-
лар бўйича 12 йиллик таҳлилига эътибор 
қаратадиган бўлсак, миллий экспортимиз-
нинг диверсификациялашганлик даражаси 
2001 йилдаги 2,52 кўрсаткичдан 2012 йилда 
3,95 кўрсаткичгача ошиб борган. 2005 йил-
дан бошлаб МДҲ давлатлари бўйича ўртача 
кўрсаткич 2,52 га тенг бўлган бўлса, бизнинг 
мамлакатда эса 2,98 кўрсаткичга тенг бўлган 
ва бу тенденция 2012 йилга қадар МДҲ дав-
1
ЖСТ маълумотлари асосида муаллиф ҳисоб-
китоблари.
2
Export diversification and Competitiveness in 
Developing Countries. // V. Chandra, J, Boccardo and I. 
Osorio. March 9, 2007.
латлари бўйича ўртача кўрсаткичдан юқори 
бўлган (2-расм). Бу эса, ўз навбатида, мамла-
катимизда амалга оширилаётган локализа-
ция дастурларининг тўлақонли натижасини 
кўрсатмоқда.
Шу ўринда таъкидлаш жоизки, сўнгги йил-
ларда мамлакатимизда рақобатбардош ва 
экспортга йўналтирилган маҳсулотлар иш-
лаб чиқариш бўйича қатор меъёрий-ҳуқуқий 
ҳужжатлар қабул қилинмоқда. Масалан, 
мамлакатимизда экспорт қилувчи корхо-
наларни қўллаб-қувватлаш бўйича қатор 
чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Шу 
жумладан, Ўзбекистон Республикаси Пре-
зидентининг “Экспорт қилувчи корхона-
ларни рағбатлантиришни кучайтириш ва 
рақобатбардош маҳсулотларни экспорт-
га етказиб беришни кенгайтириш бораси-
да қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” 
2012 йил 26 мартдаги ПҚ-1731-сон қарорида 
“2016 йил 1 январга қадар республикадаги ўз 
маҳсулоти ҳажмининг, жумладан яримтайёр 
маҳсулотларининг (калава, газлама, трико-
таж газлама ва пахта йигириш чиқиндилари) 
80% ва ундан ортиғини эркин алмаштирила-