Маълумотлар омбори ва уни бошкариш тизими хакида умумий тушунчалар

Operator	Ma`nosi
Amal
SELECT	Satrni tanlash	Relyatsion algebraning barcha amallarini bajaruvchi operator bo`lib so`rovga mos natijaviy jadvalni hosil qiladi.

Nazorat savollari

1. 
   MBBT bilan ishlashda SQL tilining roli haqida tushuncha bering?
   
2. 
   SQL tilining asosiy vazifasi nimalardan iborat?
   
3. 
   SQL tili MB da boshqarish vazifasini bajaradimi?
   
4. 
   SQL tili barcha MBBT larida ishlatiladimi?
   
5. 
   SQL tili va uning yaratilish tarixi haqida tushuncha bering.
   
6. 
   SQL tilining standartlari va MBBT versiyalari dialektlari haqida tushuncha bering.
   
7. 
   SQL ni ishlash sxemasi haqida tushuncha bering.
   
8. 
   SQL tilining qanday funktsional imkoniyatlari mavjud.
   
9. 
   SQL tili bajaradigan funktsiyalari.
   
10. 
    SQL tili imkoniyatlari
    
11. 
    Ma`lumotlarni aniqlash operatorlari DDL haqida tushuncha bering.
    
12. 
    DQL - so`rov tili haqida tushuncha bering.
    
13. 
    Ma`lumotlarni manipulyatsiyalash operatorlari DMP haqida tushuncha bering.
    
14. 
    SQL ning maxsus agregat funktsiyalari.
    

11 – Mavzu. Relyatsion MB da so`rovlar

Reja:

1. 
   Sodda so`rovlar.
   
2. 
   Ma`lumotlarni tavsiflash.
   

11.1. Sodda so`rovlar
SELECT operatori. So`rov SELECT operatori yordamida bajariladi va uning sintaksisi quyidagicha:
SELECT [ALL/DISTINCT] /*
FROM
[WHERE ]
[ORDER BY < atributlar ro`yxati >]
[GROUP BY < atributlar ro`yxati >]
[HAVING ]
[UNION< SELECT operatorli ifoda>]
Kvadrat qavslarda operatorni yozishda qatnashishi shart bo`lmagan elementlar ko`rsatilgan.
SELECT, barcha so`rovlar shu kalit so`z bilan boshlanadi. Bu so`zdan keyin so`rov natijasi sifatida qaytariladigan ma`lumot elementlarini ko`rsatish lozim. Bu elementlar vergul bilan ajratilgan holda beriladi. So`rov natijasi alohida vaqtinchalik jadvalda saqlanadi va ro`yxatni har bir elementi uchun so`rov natijalari jadvalida bitta ustun hosil qilinadi. Natija jadvali ustunlari qaytariladigan ustunlar ro`yxati elementlari tartibi bo`yicha tartiblanadi. Qaytariladigan qiymat o`zida quyidagilarni ifodalashi mumkin.

• 
  Ustun nomi. So`rov uchun murojaat qilinayotgan jadval ustunlaridan biri nomi ko`rsatiladi. Bu holda bu ustunning har bir satri qiymati olinadi va so`rov natijasiga chiqariladi.
  
• 
  O`zgarmas. So`rov natijasining barcha satrlari bir xil qiymat bilan chiqariladi.
  
• 
  Ifoda. Ifodada berilgan formula orqali hisoblash bajarilib olingan qiymatlar so`rov natijasiga chiqariladi.
  

ALL kalit so`zi natijaga shartni qanoatlantiruvchi barcha satrlar, shuningdek takrorlanuvchi satrlar ham kirishini bildiradi.
DISTINCT kalit so`zi natijaga takrorlanuvchi satrlar kiritilmasligini bildiradi. Keyin boshlang`ich jadvaldagi atributlar ro`yxati ko`rsatiladi. Bu atributlar natijaviy jadvalga kiritiladi.
* belgisi natijaga so`rov uchun murojaat qilinayotgan jadval ustunlarining barcha ustunlari kiritilishini bildiradi.
FROM kalit so`zidan keyin so`rov uchun murojaat qilinayotgan jadval nomi beriladi. Murakkab so`rovlarda ba`zan jadvallar bir nechta bo`lishi mumkin va ular spetsifikatorlari bilan beriladi. Spetsifikatorlar bir-biridan vergul bilan ajratiladi. Har bir jadval spetsifikatori so`rov natijasiga chiqariladigan ma`lumotlarni o`zida saqlovchi jadvalni ifodalaydi. Bunday jadvallar so`rov jadvallari deyiladi. Chunki, so`rov natijalari jadvalida saqlanadigan barcha ma`lumotlar ulardan olinadi.
WHERE tanlash ifodasi kalit so`zidan keyin jadval satrlarini tanlab olish sharti ko`rsatiladi. Bunda natijaviy jadvalga WHERE ifodasidagi shart rost qiymat qabul qiladigan satrlar kiritiladi.
ORDER BY kalit so`zi natijaviy jadval satrlarini ko`rsatilgan ustunlar ro`yxati bo`yicha tartiblash amalini bildiradi.
GROUP BY kalit so`zidan keyin guruxlanadigan atributlar ro`yxati ko`rsatiladi.
HAVING kalit so`zidan keyin GROUP BY kalit so`zi yordamida tuzilgan guruhlarni har bir guruhiga qo`yiladigan shartlar ko`rsatiladi.
FROM, WHERE va ORDER BY kalit so`zlari SQL tilining boshqa manipulyatsiyalash operatorlarida ham shu tarzda ishlatiladi.
S ELECT -- ALL ------- sxema , ustun ---
-- DISTINCT -- ---- * -----------
FROM -- sxema , jadval .. -------------
WHERE -- izlash shartlari ------------
GROUP BY -- sxema , ustun ----------
HAVING -- izlash sharti ---------------
ORDER BY – tartiblash spetsifikatori --------
So`rovlar yaratishni misol orqali ko`rib o`tamiz.
11.1.1. Misol. Talabalarning fanlardan olgan baholari jadvallarini tuzing va so`rovlarni amalga oshiring.
1. Talabalar ro`yxati jadvali
Student
s