|
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI
Fakulteti 414-20 guruh talabasi
Ma‘lumotlar bazasi fanidan
1-amaliy ishi
Bajardi:Mamaniyozov Zohidjon
Tekshirdi: Xo’jakulov Toshtemir
Toshkent 2022
Ma’lumotlar bazasini ximoyalash
Reja:
1. Ma’lumotlar ombori
2. Fayllar modeli ma’lumotlarining tuzilmalari
3. Ma’lumotlar bazasini boshkarish tizimlarini standartlashtirish
4. Ma’lumotlar bazasining ximoyalanishi
Ma’lumotlar ombori
Ma’lumotlar omborini tashkil etuvchi elementlar turli kurinishda bulishi mumkin. Eng kup tarkalgan va amaliyotga kullanilaetgan ma’lumotlar matnli fayllar hisoblanadi. Chunki matnli fayllar orkali turli axborotlarni ifodalash va kompyuter xotirasida saqlash mumkin.
Kompyuterlar asosidagi axborot texnologiyalarining kurinishlaridan biri ma’lumotlar ombori xisoblanadi. Oddiy fayllardan farkli ravishda ma’lumotlar ombori kompyuter xotirasida joylashgan axborotlarni izlash va saralashni amalga oshirish imkoniyatiga ega.
Ma’lumotlar ombori deb, kompyuterning uzok muddatli xotirasida saklanaetgan axborotlar va ular ustida anik bir ishlash usullariga imkon beradigan ma’lumotlar yigindisiga aytiladi.
Ma’lumotlar omborida turli ma’lumotlar saklanishi mumkin. Masalan, poezd, samolet, avtobuslarning xarakatlanish jadvali, dukon yoki ombordagi maxsulotlarning mavjudligi xakidagi ma’lumotlar, talaba, ukituvchi va xodimlar xakidagi ma’lumotlar va boshkalar ma’lumotlar omboriga misol bo‘la oladi.
Ma’lumotlar omborini yaratish va uni ishlatish uchun shaxsiy kompyuterdan foydalanish shart emas. Masalan, tabibning kabulxonasidagi bemorlar kartotekasini ma’lumotlar ombori deb xisoblash mumkin (kartotekalar kogozdan yoki kartonlardan foydalanib bajarilgan bulishi mumkin).
Masalan, tabib kompyuterda matn fayllarni yaratishni o‘rganib, bemorlar kartotekalarini bir nechta fayllarda yozib kompyuterli ma’lumotlar omborini xosil kilishi mumkin. Albata, bunday ma’lumotlar omboridan foydalanilganda bemorlarni xisobga olish va kerakli xujjatlarni tayerlash (bemorga ma’lumotnoma berish, retsept yozish va x.k.) ancha tez bajariladi .
Ma’lumotlar omborini axborotlarni kompyuterlashgan shakldagi aloxida yigindisi deb tushunish mumkin.
Biror kutubxonadagi barcha kitoblar yoki butun dunyoda chikayotgan jurnallardagi matematik tadkikotlar xakidagi barcha makolalar ro‘yxatining jamlanishi ma’lumotlar omboriga misol bulishi mumkin.
Yer yuzida keng foydalananilaetgan mavjud 3000 ma’lumotlar omborlaridan ko‘p kismi xususiy kompyuterlarda yaratilgan. Ular omborlarda kanday ma’lumotlarni saklash, axborotni kanday yigish, kanday yangilash va rasmiylashtirish kerakligi masalalarini xal etishgan. Ma’lumotlar omborlari xam ular joylashgan davlatlar kabi turli tumandir. Ba’zi axborot tizimlari katta emas. Masalan, Avstraliyadagi "Ausinet" tizimi 17 omborga, Amerikaning "Dialog" tizimi 250 dan ortik omborga ega. Kupchilik tizimlar urtacha ulchamlarga ega. Shveysariyaning "Data-Star" tizimi 46, Garbiy Germaniyaning "Inka" tizimi 42, Fransiyaning "Kestel" tizimi 45, Buyuk Britaniyaning "Pernamon Infolayn" tizimi 35 omborga ega.
Ma’lumotlar omboridagi axborotlar bir necha usullar bilan tashkil etilishi mumkin.
Ma’lumotlar omborlarining eng sodda va keng tarkalgan shakli jadval kurinishidir. Ma’lumotlar omborining bunday kurinishi relyatsion omborlar deb ataladi. Relyatsion omborlar anik sondagi ustunlarga ega bulib,ularning xammasi nomlarga ega buladi. Masalan, guruxdagi ukuvchilar xakidagi ba’zi ma’lumotlarni kuyidagicha tasvirlash mumkin:
Kompyuterlardan aksariyat xollarda matnli fayllar (turli xat, referat, she’r va x.k.)ni yaratishda foydalaniladi. Foydalanuvchining tajribasi oshib borgan sari u matnli fayllar o‘rnida turli shakldagi va berilgan vazifalarni bajaruvchi fayllardan foydalana boshlaydi. Masalan, matn fayl ichida turli xil sonli, belgili ma’lumotlarni kiritish orkali jadvalli, kartotekali, videotekali, tashkilotlar manzili, kasallik varakalari, telefon nomerlari va boshka ma’lumotlarni jamlovchi ombor sifatida foydalanish mumkin. Bunday omborlarda axborotni tasvirlash va joylashtirishni foydalanuvchining uzi belgilaydi.
2-jadval
Familiyasi
|
Ismi
|
Buyi (sm)
|
Ogirligi
(kg)
|
Kuzining rangi
|
Saidova
|
Shaxlo
|
168
|
74
|
Jigar rang
|
Kodirov
|
Dilshod
|
185
|
79
|
Kuk
|
Xalimova
|
Mashraboy
|
170
|
70
|
Kora
|
Iskandarov
|
Rustam
|
186
|
80
|
Yashil
|
|
|
|
|
|
Matnli fayllarda axborotni joylashtirishning bir variantini anik misol tarikasida kurib chikaylik. Masalan, Uzbekistonda tugilgan va fundamental fanlar (fizika, matematika, biologiya, kime va x.k.) soxasida faoliyat kursataetgan yirik mutaxassislarning "Fanlar ekspertlari ombori" deb nomlanadigan kartotekasini (matnli fayllarda) yaratish mumkin. Bunday kartotekalardan foydalanish ancha kulay.
Do'stlaringiz bilan baham: |
