Маллаев Зариф

3.3 Narkotiklarning keltirib chiqaradigan salbiy ta’sirlari.

Opiy (qoradori), narkotiklar va narkotik moddalar keltirib chiqaradigan salbiy ta’sirlar va ularning insoniyatga keltirib chiqargan ziyonlari nihoyatda katta. O’lim va nogironliklarning kelib chiqishida eng katta sababchi bo’layotgan narsa hisoblanadi. Dunyo bo’yicha ahvol halokatli va ko’p fojialarga olib kelayotgan uchun nafaqat tibbiyot xodimlari, barcha-barchaning harakati narkomaniyaning oldini olish (profilaktikasi), davolash va ular keltirib chiqarayotgan oir asoratlarga barham berishga qaratilgan bo’lishi kerak.

Ma’lumki, opiy narkotiklari vyena qon tomirlariga yuborish yo’li bilan qabul qilinsa, birinchi galda OITS, sifilis (zahm), gyepatit(sariq kasalligi) va boshqalar keltirib chiqaradi va organizmning himoya quvvatini –immunityetni pasaytiradi.

JIGAR xastligi narkomanlarda ko’plab uchraydi. Sababi narkotik mahsulotlarini ko’knorilarni tayyorlashda turli xil kimyoviy erituvchilardan – atsyeton, butilkalardagi erituvchilardan, toluol, byenzol, sirka angidridi kabilardan foydalaniladi. Ular organizm uchun o’ta zaharli moddalar hisoblanadi. Shuning uchun bir tomondan jigarni ishdan chiqarsa, ikkinchi tomondan jigar hastaligini kuchaytirib yuboradi. CHunki undagi zaharli moddalar 1-5% gacha saqlanadi. Demak, bunday narkotik moddalar gyepatit – sariq kasalligini keltirib chiqaradi, yuqumli gyepatit S, gyepatit A va zardob gyepatiti – gyepatit V larning kechishini kuchaytirib yuboradi, jigarning immunityet uchun zarur bo’lgan oqsil sintez qilish faoliyatini buzadi, jigarning qonni ivishida qatnashish funktsiyasini buzadi. Bulardan tashqari, agarda narkotik moddaga narkoman “bilimdonlik qilib” dimyedrol qo’shsa, ahvoli yanada yomonlashadi, chunki dimyedrol immunityetni battar pasaytirib yuboradi. Natijada syepsis, tromboflyebit, flyegmona, o’pka shamollashi va boshqa ko’pgina kasalliklarni yengishga organizmning quvvati yetmaydi. Bunda inson immunityetning pasayish darajasini OITS kasalligida bo’ladigan holatga yaqinlashib qoladi. YUqorida qayd etilgan erituvchilar jigardan tashqari Yurakka, o’pkaga va bosh miyaga ham salbiy ta’sir qiladi. Bulardan tashqari narkotik moddalarning o’zi ham toksik gyepatitni keltirib chiqaradi. Narkotik moddalarni eritishda qo’llaniladigan kir yuvish poroshogi ham gyepatitni keltirib chiqaradi.

BOSH MIYAGA narkotik moddalarning ta’siri natijada ham bir qancha noxush oqibatlar kelib chiqadi. Masalan, narkotik moddalar entsyefalopatiya keltirib chiqaradi, turli nojo’ya harakatlar, urushish va boshqalar natijasida bosh miyaning chayqalishi, nerv xujayralarining o’lishi-yu, dozasi oshib ketsa uzunchoq miyadagi nafas va Yurak tomirlar markazini ishdan chiqarib, o’limga olib kelishi mumkin.

QONDA – syepsis mikroorganizmlar va boshqa moddalarning qonga o’tishi, titratishi mumkin. Bunda tana harorati ham oshib, nerv hujayralarini o’ldirish mumkin.

Narkotik moddalar kaltsiy elyemyentining yetishmasligiga olib kelib, suyaklarda va tishlarda kasalliklar keltirib chiqaradi. Narkomanlarda 2-3 yil ichida o’ziga xos bo’lgan tishlarning yemirilishi ham kuzatiladi. Xulosa qilib aytganda, opiy pyeryeparatlarini qabul qilish natijasida gyepatit, sifilis (zaxm), OITS kasalliklari kelib chiqadi, jigar, Yurak, o’pka, bosh miya va boshqa a’zolar kasallanadi. Immunityet keskin pasayadi, yiringli infyektsiya kasalligining kelib chiqishi va undan yomon asoratlar kelib chiqish xavfi oshadi. Shuning uchun ham narkomanlarning o’rtacha yashash davri 7-10 yilni tashkil qiladi.

Narkomanning bunday bedavo holatlarga tushishga asosiy sabab, narkotik moddalarning organizmdagi ta’sir mexanizmidan kelib chiqadi. YA’ni organizmda, uning a’zolardagi to’qima va hujayralarida biokimyoviy, bioelyektirik, biomyembranaviy, hujayra va to’qimalarda, fermentlar almashinuvi va boshqa jarayonlarining mavjudligidir. CHuqur moddalar almashinuvi jarayonlari bo’lib, ulardagi reaktsiyalarda turli xil o’zgarishlar kuzatiladi. Shuningdek, organizmdagi eng muhim moddalardan – syeratonin, adryenalin, atsyetilxolin, dofamin va boshqa myediatorlarda hamda DNK, tsAMF, tsGMFlarning hosil bo’lishida, Shuningdek, hujayra myembranasidan kaltsiy, kaliy, natriya va boshqa ionlarning hujayra ichiga o’tishi yoki undan chiqishida buzilishlar kuzatiladi. Bular ko’pincha opiyli narkotiklar, uyqu dorilar, alkogolda kuzatiladi.

Ruhiy buzilishlarda, albatta organizmning ruhiy holatida juda ko’p va murakkab o’zgarishlar kuzatiladi.