Malakaviy amaliyoti

Moliyaviy nazoratning predmeti quyidagi moliyaviy ko'rsatkichlardan iborat:
• turli darajadagi byudjetlarning daromadlari va xarajatlari;
• soliq to'lovlarining hajmlari;
• xo'jalik yurituvchi sub’ektlarning daromadlari;
• xo'jalik yurituvchi sub’ektlaming muomala xarajatlari;
• tannarx va foyda;
• uy xo'jaliklarining daromadlari va xarajatlari va boshqalar.
Moliyaviy nazorat predmeti bo'lgan yuqoridagi ko'satkichlarning ko'plari hisobli ko'rsatkichlar jumlasiga kiradi, va bu narsa, o'z navbatida, ular amaldagi qonuniy hujjatlarga qay darajada muvofiq, to'g'ri va ishonchli ekanligini tekshirishni taqozo etadi.
Moliyaviy nazorat moliya funksiyalarining amalga oshirilish shakli bo'lib xizmat qiladi. U davlat va boshqa barcha iqtisodiy sub’ektlarning manfaatlari va huquqlarini ta’minlashga qaratilgan.
Davlat moliyaviy nazorati — davlatning asosiy qonunlaiiga tayanadigan va hokimiyat hamda aniq boshqaruv organlari iqtisodiyhuquqiy harakatining ma’lum maqsadga yo'naltirilgan tizimidir.Moliyaviy nazoratni tashkil etishda mamlakat Konstitutsiyasi halqiluvchi rolni o'ynaydi. Uning huquqiy reglamenti davlatning tipi, ijtimoiy-siyosiy yo'nalishi, iqtisodiy tarqqiyot darajasi, mulkchilik shakllari nisbatiga bog'liq.
Davlat moliyaviy nazorati davlatning moliya siyosatini amalga oshirishga va moliyaviy barqarorlik uchun sharoitlar yaratishga qaratilgan. Bu narsa, eng avvalo, barcha darajalardagi byudjetlar va byudjetdan tashqari fondlarni ishlab chiqish, muhokama qilish, tasdiqlash va ijro etish, korxona va tashkilotlar, banklar va moliyaviy korporatsiyalarning moliyaviy faoliyati ustidan nazoratni anglatadi.
Umummilliy iqtisodiy manfaatlarga, aloqador bo'lsa, davlat moliyaviy nazoratchilari ham davlat sektorida ham xususiy va korporativ biznes sektorida taftish va tekshirishlarni amalga oshirish huquqiga egadir. Biroq iqtisodiyotning davlatdan tashqari sektorida davlat tomonidan amalga oshiriladigan moliyaviy nazorat faqat soliqlar va boshqa majburiy to'lovlarni ham qo'shib olgan holda davlat oldidagi pul majburiyatlari qanday bajarilayotgani, ularga ajratilgan byudjet subsidiyalari va kreditlarini sarflashda maqsadga muvofiqlilik va qonuniylikka rioya qilinishi, shuningdek, hukumat tomonidan belgilangan pul hisob-kitoblarini tashkil etish, buxgalteriya hisobi va hisobotni yuritish qoidalarini nazorat qilish ham qamrab oladi. Moliyaviy nazoratning davlat va davlatdan tashqari sohalari nazoratni amalga oshirish metodlari o'xshashligiga qaramasdan, pirovard maqsadlariga ko'ra bir-biridan tubdan farq ham qiladi.
Davlat moliyaviy nazoratining bosh maqsadi davlat xazinasiga resurslami tushirishni maksimallashtirish va davlat boshqaruv xarajatlarini minimallashtirish bo'lsa, bunga qarama-qarshi ravishda davlatdan tashqari moliyaviy nazoratning (ayniqsa, firma ichidagi) bosh maqsadi joylashtirilgan kapitaldagi foyda normasini oshirish maqsadida davlat foydasidagi ajratmalar va boshqa xarajatlarni minimallashtirishdan iborat. Bir vaqtning o'zida moliyaviy nazorat- ning har ikki sohasi amaldagi qonunlaming huquqiy doirasi bilan cheklab qo'yilgan.
Pul munosabatlari, moliyaviy resurslami shakllantirish va ulardan foydalanishdagi qayta taqsimlash jarayonlari, shu jumladan, barcha darajalardagi va xo'jalikning barcha bo‘g‘inlaridagi pul fondlari shaklidagi moliyaviy resurslar moliyaviy,nazoratning ob’ekti hisoblanadi. Tekshiruvlarning bevosita predmeti sifatida foyda, daromadlar, rentabellik, tannarx, muomala xarajatlari kabi qiymat ko'rsatkichlari maydonga chiqadi. Puldan foydalanish orqali va ayrim hollarda pulsiz (masalan, barter bitimlari) amalga oshiriladiga opreatsiyalarning barchasi moliyaviy nazoratning sohasi hisoblanadi.