Malakasini oshirish instituti tabiat bilan tanishtirish

Nilufar euxaris
, amazonka nilufari (Amarillislar oilasi). Vatani — tropik Amerika. 
Juda chiroyli piyozchali o’simlik bo’lib, nargisga o’xshab ketadigan, xushbo’y 

---

39 
bo’ladigan ajoyib oq gullar chiqaradi. Bu o’simlikning barglari serbar, yaltiroq, to’q 
rangli, uzun-uzun barg bandlari bor. Yiliga bir marta, goho ikki marta — kuz bilan 
bahorda gullaydi. O’sish va gullash davrida, o’rtacha va tinim davrida kam sug’orib 
turishni talab qiladi. Yorug’sevar o’simlik. Bu o’simlikka kichikroq, past bo’y va 
kenggina tuvak kerak. Nilufar tuvagi «torlik qilib qolganida»gina gullaydi; keng 
idishga ko’chirib olib o’tqazilganida bir talay piyozchalari hosil bo’lmagunicha 
gullamay turaveradi. Uni 3—4 yilda bir marta ko’chirib olib o’tqazib turish kerak. 
Bolacha-piyozchalaridan ko’paytiriladi. 
Maranta
(Marantalar oilasi). Vatani — Afrika. Yaproq bargli — manzarali kichikroq 
o’simlik. Marantaning poyalari past, bo’g’imli, barglari yirik, bandli, serbar 
tuxumsimon, ola-bula rangda. Xonalarda ko’pincha bargining o’rta tomiri yonida 4—
5 juft jigar-rang yirik holi bo’ladigan maranta o’stiriladi, barglarida yo’llari 
bo’ladigan maranta kamroq uchraydi; ba’zi turlari to’q qizil yo’lli va to’q yashil holli 
bo’lib, juda chiroyli ko’rinadi. To’q yashil barglar chiqaradigan va hollari 
bo’lmaydigan baland bo’yli (bo’yi 50 sm ga boradigan va bundan ortadigan) 
marantalar ham bor. Maranta oq yoki och binafsharang mayda-mayda ko’rimsiz 
gullar chiqarishi mumkin; bularni olib tashlash kerak. Ola bargli marantalarning 
barglari kunduzi yerga deyarli parallel bo’lib turadi, kechasi esa ko’tarilib qoladi. 
Maranta kamtalab o’simlik, odatdagi uy sharoitlarida yaxshi qishlab chiqadi; unga 
xona yorug’ (tik quyosh nurlaridan o’simlikni pana qilib qo’yish lozim), havo iliq va 
nam bo’lishi, suv purkab turish, yozda mo’l-ko’l, qishda o’rtacha miqdorda suv 
berish kerak. Yorug’lik yetishmaganida, ayniqsa qishda barglarining rangi oqarib 
qoladi. Maranta har yili bahorda qum qo’shilgan oziqali yumshoq tuproqqa ko’chirib 
olib o’tqazib turiladi. Bu o’simlik ko’chirib o’tqazish vaqtida olinadigan ildiz poyasi 
va poya qalamchalaridan ko’paytiriladi. 
Monstera,
shirin monstera, filodendron (Aroidlar oilasi). Vatani — tropik Amerika 
va SHarqiy Hindiston. Ko’p yillik liana bo’lib, chirmashib o’sadigan uzun-uzun 
poyalar va katta-katta bo’ladigan to’q yashil rangli yaltiroq barglar chiqaradi, barglari 
uzun bargli bo’lib, poyasining uchki va o’rta qismidan chiqqanlari chuqur kesilgan. 
Poyasining pastidagi barglari butun bo’ladi. Monstera tizmachalar ko’rinishida uzun-
uzun havo ildizlari hosil qiladi, bu ildizlari yergacha tushib boradi va tomir otadi 
(havosida nam juda ko’p bo’ladigan tropik o’rmon sharoitlarida yashashga 
moslashish). «SHirin» degan nomini yesa bo’ladigan totli mevalari uchun olgan, 
lekin uy sharoitlarida monstera faqat gullaydi, kamdan-kam meva tugadi. 
Monstera kamtalab o’simlik — yorug’lik yetishmasligiga, havo haroratining o’rtacha 
bo’lishiga yaxshi bardosh beradi, qishda o’rtacha miqdorda, yozda mo’l-ko’l sug’orib 
turishni talab qiladi. Bu o’simlikning poyasi tayanchga muhtoj bo’ladi. Monstera 
poya qalamchalaridan ko’paytiriladi. Yosh o’simliklarni har yili 3:1:1:1 nisbatdagi 

---

40 
chim tuproq, barg chirindisi, chirindi va qumdan iborat tuproq aralashmasiga 
ko’chirib olib o’tqazib turiladi. Qari tuplarini 3—4 yilda bir marta ko’chirib olib 
o’tqaziladi. Monstera juda katta bo’lib ketishi mumkin, bunda uni katta yog’och 
paqirga olib o’tqazish kerak bo’ladi.