Малака тоифа йўналиши: Бошланғич таълим фани ўқитувчилари Тингловчилар контингенти

 
Одобнома 
дарсларида 
комил 
инсонни 
шакллантиришда 
фойдаланиладиган халқ оғзаки ижоди намуналари.
Маънавиятни шакллантиришда оила, мактаб ва маҳалланинг ўрни ва 
аҳамияти.
 
 
Инсоннинг асосий психологик ривожланиш даври асосан оила 
муҳитида кечади. Ҳаётнинг мураккаб муаммолари билан оилада 
танишадилар. Оиладаги тарбиявий муҳит, урф-одат, оилавий анъаналарнинг 
ижобий таъсирида фарзандлар ўсиб ривожланади. Шундай экан оила, мактаб 
маҳалланинг ўрни беқиёс. Бошланғич синф ўқитувчиси албатта оила, мактаб 
ва махалла билан чамабарчас иш олиб бориш зарур. Бунинг учун ўқитувчи 
мақоллар 
эртак
ривоят
масалла
р
нақл
достон

---

56 
мажлисда ота-оналар ўртасида назарий ва амалий тушунчаларни бойитиши,
қизиқтириши, хушфеъллик, ўзаро ишонч мухитини яратиши мухимдир. Оила 
билан мактаб ўртасида узвийлик ва узлуксизликни амалга ошириши, 
ўқитувчи томонидан ўқувчини қизиқтирадиган, унинг шахсий тажрибасига 
мос келадиган, фикрлашга ундайдиган, ижодий ёндошган ҳолда фикр 
юритиш лозимдир. Ўқувчиларда миллий-маънавий қадриятларни эгаллаш 
эҳтиёжини самарали шакллантиришнинг омилларидан бири, уларнинг 
ҳиссиётларини 
уйғотишдир. 
Ўқувчи 
маънавий 
оламининг 
мужассамлашувида унинг нафақат эҳтиёжлари балки, интеллектуал 
кўникмалари ҳамда ҳиссиётлари муҳим аҳамият касб этади. Ўқувчининг 
бундай ривожланишини унинг маънавиятини шакллантиришга йўналтириш 
уларнинг руҳий олами ва хатти-ҳаракатларини мукаммаллаштиришга 
кўмаклашади. Ўқувчининг ахлоқий фаолиятида ҳиссиётларнинг ўрни муҳим 
бўлиб, унинг ёрдамида ўқувчи-ёшлар раҳм-шафқат, меҳр-муҳаббат ва 
ёвузликни ўзаро бир-биридан фарқлашга ўрганадилар. Шу билан бир 
қаторда, бошқаларнинг ички ҳолатини англаш, бўлажак воқеаларни олдиндан 
тасаввур қилиш, уларнинг хатти-ҳаракатлари ва фаолиятларига ўз нуқтаи 
назарларидан ёндашган ҳолда баҳо берадилар. Шулар асосида ўқувчиларнинг 
ва маънавий етуклилик даражаларини баҳолаш қуйидагича изохланади.
1. Ўқувчиларнинг 
интеллектуал-когнитив, 
меҳнатсеварлик ва ақлий 
ривожланганлик даражаларини 
ифодаловчи кўникмалар 
ёрдамида
2. Ўқувчиларнинг маънавий-
руҳий имкониятларини, 
раҳмдиллик, ғамхўрлик, 
бағрикенглик, бурчлилик, 
самимийлик, дўстона-
ҳамжиҳатлилик кўрсатгичлари 
орқали; 
3. Ўқувчиларнинг ғоявий-
ҳиссий даражалари: 
ватанпарварлик, фидоийлик, 
миннатдорлик кўникмалари 
воситасида
4. Ўқувчиларнинг гўзалликни 
англаш имкониятлари: нафосат 
ҳисси, дид, гўзалликни 
баҳолаш, уни идрок этиш 
ёрдамида баҳолаш мумкин. 

---

57 
Маънавиятли инсон ўзининг ҳаётий фаолияти моҳиятини англовчи, ўз-
ўзини 
таҳлил 
қилишга 
мослашган, 
мунтазам 
равишда 
ўзини 
такомиллаштиришга мойил, ўз-ўзини ривожлантиришга интиладиган, ақлий 
жиҳатдан ўсишга ҳаракат қиладиган шахсдир. Унинг эҳтиёжлари атроф-
муҳит, табиийлик, меҳр-муҳаббат, гўзалликка бўлган муносабатини 
белгилайди. Ўқувчи ўзининг маънавий даражаси билан боғлиқ тарзда 
ёвузлик, мангулик, раҳмдиллик, гўзалликни ўзаро фарқлайди. Маънавий 
даражаси паст бўлган ўқувчилар эса, ўзи ҳар доим барча саволларга жавоб 
топгандай бўлади, яхши-ёмонни бир-биридан фарқлашга қийналади.
Биз ўзбек халқи миллий-маънавий қадриятларининг қуйидаги 
манбаларини ўқитувчилар яхши билишлари лозим, деб ҳисоблаймиз.
1. Ўзбек халқининг миллий маданияти. 
2. Ислом дини ва унинг шахс маънавиятини шакллантириш 
имкониятлари. 
3. Тасаввуф таълимоти ва Нақшбандия тариқати қоидалари. 
4. Миллий ахлоқ-одоб қоидалари. 
5. Халқнинг интеллектуал даражаси. 
6. Ахлоқ меъёрлари. 
7. Халқнинг миллий-эстетик қадриятлари. 
8. Ўзбек халқининг ўзига хос дунёқараши, минталитети ва 
ҳиссиётлари.