Maktabgacha yoshdagi

tayyorgarlik davri deb ataladi.

Bolalarning tasvirlash faoliyatlari asosan o‘rta va katta gu-

ruhdan boshlanadi. Lekin bu davrdagi tasvirlash faoliyatlari 

---

316

ham ko‘p jihatdan sxematik xarakterga ega bo‘ladi. Masalan, 

bolalar odam ning rasmini chizganlarida bitta kichik va bitta 

kattaroq doi ra chizib, shundan qo‘l va oyoqlarni chiqaraveradi-

lar. Ular rasm chizganlarida yoki biron narsaning haykalini 

yasaganlarida hajm, perspektiva masalalariga mutlaqo rioya 

qilmaydilar. Ana shuning uchun ular 

ning chizgan rasmlari 

hajm (o‘lchov) jihatidan juda katta yoki juda ham kichkina 

bo‘lishi mumkin. Buning sababi nimada?

Birinchidan, bog‘cha yoshidagi bolalarda katta odamlardagi-

dek kuzatuvchanlik qobiliyati yaxshi rivojlanmagan bo‘ladi va  

ular chizayotgan rasmlaridagi obyektlarni real voqelikdagi ha-

qiqiy narsalar bilan solishtirmaydilar. Bolalarning tasvirlash 

faoliyatlari asosan tasavvurlariga asoslanadi. Masalan, 4–5 

yoshli bog‘cha bolasiga onasining rasmini chizish taklif qilin-

ganda, u biron marta ham onasiga qaramay, rasm chiza bosh-

lagan. Undan nega onangga qaramading, deb so‘raganlarida, u 

o‘zim juda yaxshi bilaman, deb javob bergan.

Bog‘cha yoshidagi bolalar tasviriy faoliyatining shu qa-

dar sodda bo‘lishiga ikkinchi sabab ularda ayrim murak-

kab harakat malakalarining hali yuzaga kelmaganligidir. 

Bundan tashqari bog‘cha bolalari tasvirlash fao 

liyati bilan 

shug‘ullanayotganlarida tasvirlayotgan narsalarini real voqelik-

dagi narsalarga o‘xshatishni maqsad qilib qo‘ymaydilar.  Ular 

tasvirlash faoliyati ni ham o‘yin tarzida o‘tkazadilar. Ularni tas-

virlash faoliyatining natijasi emas, balki tasvirlash faoliyati ning 

o‘zi qiziqtiradi, xolos. Bolalarning tasvirlash faoliyatlari rejali, 

izchil ravishda emas, balki stixiyali ravishda tashkil qili nadi. 

Ana shuning uchun bola bunday faoli yat davomidayoq voqe-

likni chuqur va to‘la kuzatmay, o‘z tasavvurlarigagina asos-

lanib qo‘ya qoladi.

Agar tarbiyachi bolalarning tasvirlash faoliyatlarini izchil 

tarzda tashkil qilib, bu ishni pedagogik jihatdan to‘g‘ri yo‘lga 

qo‘ysa, bolalarning tasvirlash faoliyatiga bo‘lgan munosabat-

lari o‘zgaradi. Bola lar oldiga qat’iy bir maqsad qo‘yib, ana shu 

maqsadni amalga oshirish buyurilsa, bolalar tasvirlash faoliyati-

ni o‘yinga aylantirmay ishga nisbatan jiddiy munosabatda bo‘la 

boshlaydilar. Masalan, bayram o‘tgandan so‘ng bolalarga bay-

---

317

ram rasmini chi zish taklif etilsa, ular bu vazifani bajon-u dil 

bajaradilar.

Bog‘cha yoshidagi bolalarni aqliy, axloqiy va, xususan, este-

tik jihatdan tarbiyalashda tasvirlash faoliyati juda katta yordam 

beradi. Shuning uchun ham bog‘cha yoshi dagi bolalarning tas-

virlash faoliyatlarini har doim maqsadga muvofiq ravishda peda-

gogik jihatdan to‘g‘ri va qiziqarli tashkil qilishga e’tibor bilan 

qarash zarur.

Bog‘cha yoshidagi bolalar rangli qalamlar, rangli bo‘yoqlar bi-

lan rasm chizish va rangli qog‘ozlardan turli applikatsiyalar tu-

zish bilan uzoq muddat davomida shug‘ullanishni yoqtiradilar. 

Lekin bolalar ning ranglarga bo‘lgan munosabatlari o‘ziga xosdir. 

Ular o‘zlariga yoq qan narsalarni juda yorqin, chiroyli ranglar bi-

lan bo‘yaydilar, o‘zlari yoqtirmagan narsalarni esa qora, to‘q ji-

garranglar bilan bo‘yaydilar. Bolalarning tasvirlash faoliyatlari 

 ularning xayol va hissiy jarayonlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Chun-

ki ular qanday tasvirlash faoliyati bilan mashg‘ul bo‘lmasin ish-

lariga befarq munosabatda bo‘lmaydilar. Tasvirlash faoliyati orqa-

li qilgan ishlarini, chizgan rasmlarini ko‘zga ko‘rinadigan joyga 

namoyish qilish uchun qo‘yadilar.

Maktabgacha yoshdagi bolalarning qurish-yasash