Maktabgacha yoshdagi

 
 
b
 
13-rasm.
Ikkilanuchi tasvirlar: a – Rubin vazasi; b
 
– rasmda nimalarni 
ko‘rayapsiz? (Psixolog Djozef Yastrov chizgan rasmlar).
Idrok darajalari.
Idrokning o‘tmish tajribaga bog‘liqligi ap-
persepsiya (lotincha ap – taalluqli, perceptio – idrok demak-
dir) deb ataladi. Turli kasb kishilari bitta narsaning o‘zini turli-

---

119
cha idrok qiladilar. Gulni ko‘zdan kechirayotgan rassom guldagi 
ranglar ning uyg‘unligiga e’tibor bersa, botanik qaysi sinfga man-
subligi nuqtayi nazaridan qaraydi, agronom yem-xashak turi si-
fatida qaraydi va hokazo. Bizning ongli idrok etishimiz persep-
siya de yiladi. Narsalarni noto‘g‘ri, buzib idrok qilish illuziya deb 
ataladi. Bu singari rasmlarni ko‘zdan kechirishda xatoga yo‘l 
qo‘yadilar, chunki bu illuziyalar sezgilarimiz va idrokimizning 
xususiyatlariga bog‘liqdir. Ayrim illuziyalarning nomlarini aytib 
o‘tamiz:
1) ochiq (yorqin) va bo‘g‘iq rang illuziyasi;
2) kontrastlik illuziyasi;
3) butun xususiyatlarning bo‘laklarga ko‘chishi illuziyasi;
4) narsalar tepa qismining kattalashib ko‘rinishi illuziyasi;
5) chiziqlar yo‘nalishining o‘zgarishi illuziyasi;
6) perspektiva illuziyasi.
a
f
d
b
 
 14-rasm.
15-rasm.
14-rasmdagi chiziqlarning qaysi biri uzun? 
15-rasmdagi kvadratlarning qay biri katta? 
Gallutsinatsiya – (lot. hallucinatio – alahlash, bosinqirash, 
valdirash) real voqelikdagi narsa va hodisalarning analizatorlar-
ga bevosita ta’sirisiz ongimizda turli obrazlarning xayoliy ravish-
da paydo bo‘lishidan iborat psixopatologik hodisa. Gallutsinatsi-
ya sezgi a’zolarimizning normalariga qarab ko‘ruv, eshituv, hid va 
boshqa turlarga bo‘linadi. Gallutsinatsiya psixik kasallikning bel-
gisi bo‘lib, bosh miya qobig‘idagi qo‘zg‘alish jarayonlarining pa-
tologik sustligi natijasida, ba’zan nerv sistemasining zaharlanishi 
yoki haddan tashqari toliqishi natijasida ro‘y beradi.
Idrokning shakllari
Tevarak-atrofimizni qurshab olgan moddiy olamdagi bar-
cha narsalar fazoda joylashgan bo‘lib, muayyan o‘rin egallaydi, 

---

120
ular dan har birining o‘z katta-kichikligi, hajmi va shakli bor.
Ular bizga va boshqa narsalarga nisbatan ma’lum masofada tura-
di. Narsalarning ana shunday fazoviy holatlarini ko‘z o‘ngimizda 
aks ettirishimiz