Maktabgacha yoshdagi

Xarakterni tarbiyalash.
O‘z xatolarini sezmaydigan yoki se-
zishni istamaydigan kishi hech mahal o‘z ustida muvaffaqiyat-
li ish olib bora olmaydi. Ko‘pincha kishining o‘zi o‘z sifatlariga 
xolis baho berishi qiyin bo‘ladi. Shuning uchun ham boshqalar-
ning fikriga quloq solish, to‘g‘ri tanqiddan xafa bo‘lmaslik, ko‘p 
narsaning chetdan yaxshiroq ko‘rinishini esda tutish lozim. 
Boshqalarda mavjud salbiy sifatlarni sezgach, hamisha o‘zingga 
ham qarashing, o‘zingda shunday kamchiliklar bor-yo‘qligini bi-
lishing kerak. Ba’zan bu sifatlar o‘zingga yomon bo‘lib tuyilmay-
di, bu sifatlarni boshqalarda ko‘rganingda esa, ular kamchiliklar 
ekanligi, ulardan qutulish lozimligi aniq bo‘ladi.
O‘z ustida muvaffaqiyatli ish olib borishning asosiy shartlaridan 
biri yaxshi tomonga o‘zgarishga ahd qilishdangina iborat bo‘lmasdan, 
balki ana shu maqsadni amalga oshirishga qaratilgan konkret ish-
larni ham bajarishdir. O‘zida zarur xulq-atvorni tarbiyalash uchun 
ko‘p marta mashq qilish zarur, toki ana shu takrorlashlar natijasida 
miya po‘stlog‘idagi tegishli bog‘lanishlar mustahkamlansin va kishi 
hamisha lozim harakatlarni qilish ehtiyojiga ega bo‘lsin.
Xarakter ko‘p jihatdan o‘z-o‘zini tarbiyalash natijasidir. Xa-
rakterda kishining odatlari jamlanadi. Xarakter xususiyatlari 
o‘zgaruvchan bo‘lishiga qaramay, har bir shaxs va millatning o‘ziga 
xosligini ifodalovchi shunday barqaror sifatlar ham bo‘ladiki, ular 

---

214
yillar, hatto asrlarga ham dosh beradi. Masalan, bu milliy xarak-
terga taalluqlidir. O‘zbeklar xarakterida asrlar davomida saqlanib 
kelayotgan samimiylik, mehmonnavozlik, ibo, sharm-hayo, takal-
luf, mehnatsevarlik kabi sifatlar avloddan avlodga o‘tib, ma’naviy 
qadriyatlarga aylanib qolgan, o‘zbekning o‘zligini namoyon qiluv-
chi barqaror xususiyatlardir. Xarakter odamlar faoliyatida namo-
yon bo‘ladi, ammo shu faoliyatida shakllanadi. Shaxsning iro-
daviy sifatlarini tarbiyalashda intizom, kun tartibiga rioya qilish 
katta ahamiyatga egadir.
O‘z-o‘zini tarbiyalash o‘spirinlik yoshida ayniqsa samara-
li bo‘lishini ta’kidlab o‘tish zarur. Xuddi ana shu vaqtda kishida 
o‘zini anglash rivojlanadi. Yigit va qiz hayotdan ko‘zlagan maqsad-
lari to‘g‘risida bosh qotiradilar, o‘zlariga va boshqalarga tanqidiy 
tomondan yondasha oladilar, ularda o‘z ustilarida ishlash, jami-
yat uchun foydali kishilar bo‘lib yetishish istagi tug‘iladi.
Lekin bu narsa kishi katta bo‘lgach, o‘zini yaxshi tomonga 
qarab o‘zgartira olmaydi, degan gap emas. Kishi o‘zining odat 
bo‘lib qolgan xatti-harakatlari, ishlari bilan o‘z xarakterini butun 
hayoti davomida tarkib toptirib boradi.