Maktabgacha yoshdagi

his-tuyg‘ularining sifatlari 
va hatto turlarining xil-
ma-xilligi bilan farq qiladilar. His-tuyg‘ulaming xususiyatlaridan 
biri ularning ziddiyatliligi, ya’ni bir-biriga qarama-qarshiligidir. 
Masalan, quvonch va qayg‘u, xursandchilik va azob chekish, 
sevgi va nafrat, qo‘rquv va mardlik va h.k.. His-tuyg‘ularni biz 
uchun yoqimli va yoqimsiz bo‘lgan his-tuyg‘ularga ajratish mum-
kin. Yoqimli his-tuyg‘ular – ularni boshdan kechirayotgan kishi-
ning nuqtayi nazaridan qaraganda ijobiy his-tuyg‘ular bo‘ladi.
Ular o‘rtasida ko‘pgina oraliq his-tuyg‘ular mavjuddir. Masalan, 

---

183
qo‘rquv ba’zan jangavor ruhni o‘zini himoya qilish uchun faol 
harakat qilishni o‘z ichiga oladi. Qurquv hissi orqaga qaytishga 
ham dadil hujum qilishga ham undashi mumkin. Ayrim kechin-
malar shu qadar murakkab bo‘ladiki, ularni yoqimli va yoqimsiz 
his-tuyg‘ularga ajratish qiyin. His tuygular faol yoki passiv bo‘lishi 
mumkin. Agar kishi hayajonlangan, diqqati kuchaytirilgan bo‘lsa 
uning tuyg‘ulari faol bo‘ladi. Aksincha kishining holati noaniq 
bo‘lsa his-tuygulari ham sust o‘tib boradi. His-tuyg‘ularning faol-
ligi ularni stenik tuyg‘ularga aylantiradi. Ular kishining kuch va 
g‘ayratini oshiradi. His-tuyg‘ular intensivlik va davomiylikning 
turli darajasiga ega bo‘ladi. Ba’zan ular uzoq davom etsa ham sust 
bo‘ladi. Boshqa vaqtda xuddi shu kishida ular juda kuchli davom 
etib uni yetarli o‘ylab ko‘rilmagan harakatlar qilishga undaydi.
24-rasm. 
Turli hissiy holatlarning mimikada ko‘rinishi.
Yuksak hislar va ularni tarbiyalash
Mazmun nuqtayi nazaridan yuksak hislar ma’naviy, intellek-
tual va estetik his-tuyg‘ulardan iborat bo‘ladi. Ularni qo‘rquv, 
asossiz g‘azablanish, organizmning och qolishi, kasallik tufay-
li vujudga keladigan emotsiyalaridan farq qilib 
yuksak hislar
deb 

---

184
ataydilar. Axloqiy tuyg‘ular yoki