Maktabgacha yoshdagi bolalarni tasviriy qobiliyatlarini, ijodkorligini rivojlanganlik darajasini aniqlash

Tasvirlangan rasmda biror bir predmetni topganidan so‘ng, bola shu predmetni yana tasvirlash niyatida shu rasmni chizishni takrorlaydi. Odatda birinchi chizilgan rasm tasavvurdagi predmet bilan uncha ko‘p o‘xshashliklarga ega bo‘lmaydi, chunki tasavvur tasodifan hosil bo‘ladi. Ikkinchi rasmda esa bola tasavvuridagi rasmni o‘xshatish maqsadida birinchi rasmni takrorlaydi. Albatta, ikkinchi rasm ijodiy qobiliyatlar rivojlanishning yuqoriroq bosqichida ekanligidan darak beradi chunki u g‘oya asosida chiziladi.

Ba’zida bola birinchi rasmni to‘liq takrorlamaydi, u tasavvurdagi predmetga qo‘shimcha detallar kiritadi: odam qiyofasiga-quloq ko‘zlar, mashina tasviriga-g‘ildiraklar. Bu jarayonda eng katta rolni tarbiyachi o‘ynaydi. U bolaga “nima chizding?”, “qanday chiroyli koptok, uni yana bir bor chiza olasanmi?” kabi savollar berib, tasvirni anglashga yordam beradi.

Anglangan rasmlar paydo bo‘lgandan keyin qobiliyat rivojlanishining “tasvirlash” davri boshlanadi. Faoliyat ijodiy xarakterga ega bo‘la boshlaydi. Bu davrda uzluksiz ta’limning masalalari qo‘yila boshlanadi. Ilk rasmlar va ilk yasalgan loy ishlari juda sodda bo‘ladi.Ularda nafaqat qo‘shimcha detallar balki, asosiy belgilarning qismlari bo‘lmaydi. Bu kichik yoshdagi bolalarda analiz sintez jarayonining xali to‘liq shakllanmaganligi bilan ta’riflanadi.

• Anglangan rasmlar paydo bo‘lgandan keyin qobiliyat rivojlanishining “tasvirlash” davri boshlanadi. Faoliyat ijodiy xarakterga ega bo‘la boshlaydi. Bu davrda uzluksiz ta’limning masalalari qo‘yila boshlanadi. Ilk rasmlar va ilk yasalgan loy ishlari juda sodda bo‘ladi.Ularda nafaqat qo‘shimcha detallar balki, asosiy belgilarning qismlari bo‘lmaydi. Bu kichik yoshdagi bolalarda analiz sintez jarayonining xali to‘liq shakllanmaganligi bilan ta’riflanadi.

Bolalarning birinchi ishlari disproporsiyali bo‘lishi bilan xarakterlanadi. Bu bolalarning diqqat va tafakkurlari faqat bir qismga qararatilganligi bilan ta’riflanadi. Qismlar o‘rtasidagi aloqa rivojlanmaganligi tufayli ular o‘rtasidagi nisbat bir-biriga to‘g‘ri kelmaydi. Bola har bir qismni bir-birining ichiga sig‘adigan qilib tasvirlaydi. Nisbatlarni to‘g‘ri ifodalash qobiliyatininig rivojlanishi tafakkurning analiz qismi bilan bog‘liq bo‘lib, bu faqatgina predmetlarni solishtirib qay biri kattaligini aniqlabgina qolmasdan, balki tasvirlash jarayonida ularning doim nisbatga bog‘liqligini yodda tutishdir.