Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi

Endi menga dadam nima deydilar? — qo‘rqib ketib so‘radi Ma’sud.

Qo‘rqma bolajonim, dadangga soatni mushugimiz yerga tushirib yubordi, — deymiz, deb yupatdi o‘g‘lini ko‘ngli g‘ash bo‘lgan ona.

Savol: Ma’sudning onasi va otasi o‘rtasidagi munosabat ha­qida nima deyish mumkin? Bu munosabat bolaga qanday ta’sir qiladi?

6. 
   «Agar hozir xonangni yig‘ishtirmasang senga multfilm ko‘rishga ham, o‘ynagani chiqishga ham ruxsat bermayman!»
   

• 
  deydi 6 yoshli Saidaning onasi. Bu hamma oiladagi odatiy holat.
  

Savol: Bolada ozodalik, batartiblik ko‘nikmasini hosil qilish uchun yana qanday usullarni tavsiya qilasiz? Ona bolasini qil- gan ishi uchun maqtashi kerakmi, nima uchun? Agar bola yu- mushni bajarmasa ona qanday yo‘l tutishi kerak?

6. 
   Bolasining qilgan o‘g‘irligi haqida birinchi marotaba onaga tarbiyachisi yoki uning o‘rtog‘i aytib qoldi. Ona bun- dan nomus qilib bolasini urishdi, urdi. Tarbiyachi bu xa- barni onani ayblash, yomon ona ekanligini bildirish uchun emas, balki bolani tarbiyalash uchun imkoniyat hisoblab ayt- gan edi.
   

Savol: Bunday xabarni eshitgach bolani urish kerakmi? 6 yoshdan kichik bolalar hali o‘g‘rilikning nimaligini, uning oqibatini kattalar o‘ylaganchalik tushunmaydilar. Bolaning o‘g‘rilik qilgan yoki qilmaganligini bilish uchun boladan qan- day so‘ragan ma’qul?

6. 
   2 yoshli bola kechirim so‘rashning mazmun-mohiyatini tushunib yetmaydi. 3 yoshli bola esa «kechiring» deb ayta oli- shi mumkin. 4 yoshga yetib bolalar kechirim so‘rashga odatla- nadilar va ma’lum bir qiliqlaridan voz kechishlari lozimligini tushuna boradilar.
   

441



Savol: Kechirim so‘rash xohlagan qilig‘ini qilaverish uchun imkoniyatmi? Qanday hollarda kechirim so‘raladi? Tarbiyachi, ota-ona, umuman kattalar boladan qilgan yoki aytgan nojo‘ya harakatlari uchun kechirim so‘rashlari kerakmi? Nima uchun?

6.