Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

7- mavzu

Boshlang’ich ta’limda diktant va uning turlari yuzasidan ishlanmalar tayyorlash

Amaliymashg‘ulotning o`qitish texnologiyasi

Vaqti: 2 soat		Talabalar soni: 30 ta
Mashg‘ulot shakli		Amaliy mashg‘ulot
Amaliy mashg‘ulot rejasi		1. Nutqiy xatolar va ularni bartaraf etish bo`yicha nazariy savol-javob. 2. O`quvchilarning yozma ishlarini (bayon va insholarini) tekshirish va nutqiy xatolarni aniqlash. 3. Nutqiy xatolarni to`g’rilash yo`llarini ishlab chiqish. 4.Talabalar faoliyatini baholash.
O`quv mashg`ulotning maqsadi		1.Talabalarni nutqiy xatolar va ularni bartaraf etish bo`yicha metodik adabiyotilardagi tavsiyalarni amaliyotga tatbiq etishga o`rgatish. 2. Nutqiy xatolarni bartaraf etish ustida amaliy ishlash ko`rikmalarini shakllantirish.
O`qituvchining vazifasi: 1.Talabalarning nutqiy xatolar va ularni bartaraf etish haqidagi nazariy bilimlarini aniqlash. 2.Talabalarda nutqiy xatolarni bartaraf etish yo`llari bo`yicha umumiy tasavvur hosil qilish 3.Ma’ruzadavomida talabalarning faoliyatini ko`zatish va baholash (5 ball asosida).		O`quv faoliyatining natijasi Talabalar bilishi kerak 1. O`quvchilarning yozma ishlarini (bayon va insholarini) tekshirish va nutqiy xatolarni aniqlashni. 2. Nutqiy xatolarni to`g’rilash yo`llarini .
Ta’lim metodi va texnikasi		Guruhga bo`lib ishlash, Klaster
Darslik, metodikqo`llanma.		Darslik, metodik qo`llanma.
Ta’lim shakli		Yakka tartibdagi savol-javob, kichik guruhlarda ishlash
Ta’lim sharti		Auditoriya, TSOdan foydalanish
Dars bosqichlari va vaqti	O`qituvchi		Talaba
1-bosqich Kirish (5 daqiqa)	1. Amaliy mashg‘ulot mavzusini (Nutqiy xatolar va ularni bartaraf etishga doir darslarni tashkil etish) s 2. Amaliy mashg‘ulot maqsadini 3. Amaliy mashg‘ulot rejasini e’lon qilish.		Eshitadi, yozadi, javob beradi.
2-bosqich Bilimlarni aktuallashtirish (5 daqiqa)	1. Nutqiy xatolarning turini ayting. 2. Boshlang‘ich sinf o`quvchilari nutqida qaysi xatolarda uchraydi? 3. Nutqiy xatolarning kelib chiqishiga sabab nimada?		Muhokama uchun savol-topshiriqlarga talabalarning javobi
3-bosqich Axborot berish (65 daqiqa)	1. Amaliy mashg‘uloti: 20 daqiqa 1.O`quvchilar yozma ishidagi nutqiy xatolarni guruhlang. 2.Nutqiy xatoning har bir turini to`g’rilash yo`llarini ishlab chiqing. Uning mahokamasi: 10 daqiqa 3. Taqdimot: 5 daqiqa
4-bosqich Yakuniy bosqich (5 daqiqa)	1.Blits texnologiyasi asosida mavzu yo`zasidan talabalar bilimini aniqlash. 2. Testlar to`zing va ularni guruhlaro almashtirib yeching.

Boshlang`ich sinflarda diktant uchun matn tanlashda bir qancha tamoyillarga rioya qilish zarur:
1. Matnning monologik nutq shaklida bo`lishi. Unda ko`chirma gaplar, undalmali, kirish so`zi, ajratilgan bo`lakli gaplar qo`shma gap bo`lmasligi lozim.
2. Matn hajmi1-4- sinf o`quvchilarining o`qish sur’atiga asoslangan bo`lishi.
3. Matn mazmuni bolalar hayoti bilan bog`liq bo`lishi.
4. O`quvchilarga u yoki bu haqda bilim berishi.
5. Tanlangan matn g`oyaviy-badiiy jihatdan yuksak bo`lishi, bolalar hissiyotiga ta’sir o`tkazishi.
6. Matn tarbiyalovchi xarakterda bo`lishi.
7. Matnda o`rganilayotgan hodisa hamida 5-6 marta uchrashi.
Diktantlar maqsadiga ko`ra ikki xil bo`ladi:
1.Ta’limiy diktantlar–bilim berishga yo`naltirilgan diktantlar.
2. Tekshiruv diktant – o`quvchilar bilim, ko`nikma va malakalarini nazorat qilishga qaratilgan diktantlar.
Ta’limiy diktantlarni o`tkazish vaqtini, o`rnini, turini o`qituvchining o`zi belgilaydi. Ta’limiy diktantlar uchun darsning ma’lum bir qismi (5-10 daqiqasi), ba’zan bir dars ajratiladi. Bu diktant o`quvchilarining bilimi mustahhamlash maqsadida o`tkaziladi. Ta’limiy diktantda o`qituvchi o`quvchilarga o`rgatilayotgan hodisaning imlosini bir necha tahlil usullaridan foydalanib tushuntiradi, so`zlarni to`g`ri yozishlariga ishonch hosil qilgach, uni yozishga ruxsat beriladi. Har qanday yo`l bilan xatoning oldini olish chorasi ko`riladi. Masalan, 1- sinfda a va o unlilari o`rganilayotgan darsda bo`g`in-tovush, tovush-harf tahlili o`tkaziladi. Baho, bahor so`zlarining birinchi bo`g`inida a harfi yozilishini o`quvchilar bilib olgach, o`quvchilardan biri shu so`z doskaga yozdiriladi. So`ng so`z o`chirib tashlanadi. Undan keyin aytib turib yozdiriladi.
Ta’limiy diktantlar tashkil etish va bajarilish usuliga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi:

10. 
    Ta’lidiy diktant
    
11. 
    O`z diktant yoki yoddan yozuv diktanti.
    
12. 
    Izohli diktantn
    
13. 
    Saylanma diktant
    
14. 
    Erkin diktant
    
15. 
    Rasm diktant
    
16. 
    Lug`at diktant
    
17. 
    Ijodiy diktant
    
18. 
    Shulardan saylanma, erkin va ijodiy diktantlarda matn ma’lum o`zgarishlar bilan yoziladi.
    

Tekshiruv diktantida yaqinda yoki ilgari o`rganilib, mashqlar bilan mustahkamlangan qoidalarni o`quvchilar qay darajada o`zlashtirganliklari aniqlanadi. Tekshiruv diktanti biror bo`lim o`rganilgandan so`ng yoki chorak oxirida o`tkaziladi. Tekshiruv diktanti o`quv yili davomida 5-6 marta o`tkaziladi. Diktantning bu turida yo`l qo`yilgan xatolar chuqur tahlil qilinadi, ularni bartaraf qilish usullari belgilanadi. Shu jihatdan tekshiruv diktantining ta’limiy ahamiyati katta. Orfografik mashq sifatida diktantning xilma-xil turlaridan foydalaniladi.