Maktabgacha tarbiya yoshi davrida guruhiy psixokorreksion ishlarni tashkil qilish

Himoyaga olib chiqilayotgan asosiy holatlar: 
1.
O‘smirlardagi shaxslararo nizolarni o‘rganish - ijtimoiy-psixologik holat sifatida 
kelgusida psixologik amaliyot shakllari va metodlari yordamida potensial-destruktiv o‘rniga 
konstruktiv yangilanishlarni olib keladi hamda ular shaxslilik rivojlanishining ijobiy kechishini 
ta’minlaydi.
2.
O‘smir shaxsi rivojlanishining psixologik tahlilida maktab psixologining 
psixokorreksion faoliyati shaxslararo nizolarni konstruktiv hal etish va bartaraf qilish, 
ogohlantirish sub’ekti sifatidagi o‘smir shaxsini faollashtirib, uning shaxslilik rivojlanishiga 
yordam berish barobarinda o‘smirning o‘z shaxsiy pozitsiyasi, qiziqishlari, maqsadlarini 
anglash imkoniyatini beradi hamda ular ijtimoiy xulq-atvor diapozonini kengaytirish 
imkoniyatini beradi. 
3.
Maktab psixologining ishi shaxslararo nizolarni bartaraf qilish va o‘smirlik 
davrida uning salbiy oqibatlarini oldini olishga qaratilib, bu psixokorreksion faoliyat sifatida 
tashkil etiladi.
Natijalarning joriy qilinishi. Andijon viloyati, Asaka tumanidagi 11-umumtalim 
maktabining 5-8 sinf o‘quvchilari ro‘y bergan destruktiv shaxslararo nizolarni konstruktiv, ya’ni 
guruhdagi ijtimoiy-psixologik jarayonlar tuzilmasi va dinamikasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatib,
o‘smirlar sub’ektliligining turli shakllarini kamol toptirishga xizmat qildi. 

---

7
 I.Bob. Maktabgacha tarbiya yoshi davri psixologiyasi 
1.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti
Ontogenezda 3 dan 7 yoshgacha bo‘lgan davr bog‘cha yoshi davri hisoblanadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasida juda tez sifat o‘zgarishlari bo‘lishini inobatga 
olgan holda 3 davrga (3-4 yosh) kichik maktabgacha davri (4-5 yosh) kichik Bog‘cha yoshi o‘rta 
maktabgacha davr (o‘rta, bog‘cha yoshi) 6-7 yosh va katta makgabgacha davr katta bog‘cha 
yoshilarga ajratish mumkin. Bola rivojlanish jarayonida kishilik avlodi tomonidan 
yaratilgan predmet va hodisalar olami bilan munosabatga kirishadi. Bola 
insoniyat qo‘lga kiritgan barcha yutuqlarni faol ravishda o‘zlashtirib, egallab boradi. 
Bunda predmetlar olamini, ular yordamida amalga oshiriladigan hatti-harakatlarni, tilni, 
odamlar orasidagi munosabatlarni egallab ol i sh i , faol i yat m o t iv l ari n i n g ri vo jl an i sh i , 
q o b il i yat l arn i n g o ‘s ib borishi, katga yoshli kishilarning bevosita yordamida amalga 
oshirilib borilmog‘i kerak. Asosan, shu davrdan boshlab bolaning mustaqil faoliyati kuchaya 
boshlaydi. Bog‘cha yoshdagi bolalarga beriladigan tarbiya, ularning murakkab 
harakatlarini o‘zlashtirish, elementar gigiena, madaniy va mehnat malakalarini 
shakllantirish, nutqini rivojlantirish hamda ijtimoiy ahloq va estetik didining d a s t l a b k i
k u r t a k l a r i n i h o s i l q i l i s h d a v r i d i r .
Mashhur rus pedagogi Lesgaftning fikricha, insonning bog‘cha yoshidagi davri shunday 
bir bosqichki, bu davrda bolalarda xarakter xislatlarining namunalari shakllanib, ahloqiy 
xarakterning asoslari yuzaga keladi. 
Bog‘cha 
yoshdagi 
bolalarning 
ko‘zga 
tashlanib 
turuvchi 
x u s u s i y a t l a r i d a n b i r i , u l a r n i n g h a r a k a t c h a n l i g i v a t aq l i d ch anl i gi di r. 
Bo l a t ab i ati n in g as o s i y q o n u n i n i s hu n d ay ifodalash mumkin: bola uzluksiz faoliyat 
ko‘rsatishni talab qiladi, lekin u faoliyat natijasidan emas, balki faoliyatning bir xilligi va 
surunkaliligidan toliqadi. 
Kattalar va tengdoshlari bilan bo‘lgan munosabat orqali bola ahloq me’yorlari, kishilarni 
anglashi, shuningdek, ijobiy va salbiy munosabatlar bilan tanisha boshlaydi. Bog‘cha yoshidagi 
bola endi o‘z g a v d a s i n i
y a x s h i
b o s h q a r a
o l a d i .
U n i n g
h a r a k a t i
muvofiqlashtirilgan holda bo‘ladi. Bu davrda bolaning nutqi jadal rivojlana 
boshlaydi. U yangiliklarni egallashga nisbatan o‘zi bilganlarini mustahkamlashga ehtiyoj 
sezadi. O‘zi bilgan ertagini qayta-qayta eshitish va bundan zerikmaslik, shu davrdagi 
bolalarga xos xususiyatdir. 
B o g ‘ c h a y o s h i d a g i b o l a l a r n i n g e h t i y o j l a r i v a q i z i q i s h l a r i j a d a l
ravishda ortab boradi, Bu avvalo keng doiraga chiqish ehtiyoji, munosabatda bo‘lish, 
o‘ynash ehtiyojlarinig mavjudligidir. Bog‘cha yoshidagi bolalar nutqni bir muncha 
to‘la o‘zlashtirganlari va haddan t a s h q a r i h a r a k a t c h a n l i k l a r i t u f a y l i u l a r d a

---

8
o ‘ z l a r i g a y a q i n b o ‘ l g a n katta odamlar va tengdoshlari bilan munosabatda bo‘lish 
ehtiyoji tug‘iladi. Ular tor doiradan kengroq doiradagi munosabatlarga i n t i l a
b o s h l a y d i l a r . U l a r e n d i q o ‘ n i - q o ‘ s h n i l a r n i n g b o l a l a r i b i l a n h a m j a m o a
b o ‘ l i b o ‘ y n a s h g a h a r a k a t q i l a d i l a r .
Hamma narsani bilib olishga bo‘lgan ehtiyoj kuchayadi. Bog‘cha yoshidagi bola 
tabiatiga xos bo‘lgan kuchli ehtiyojlardan yana biri, u n i n g h a r n a rs a n i ya n g i l i k s i f at i d a 
k o ‘ ri b , u n i h a r t o m o n l am a bilib olishga intilishidir. 
Bog‘cha yoshidagi bolalar hayotida va ularning psixik jihatidan o ‘ s i s h i d a
q i z i q i s h n i n g r o l i k a t t a d i r . Q i z i q i s h h u d d i e h t i y o j k a b i , bolaning biror 
faoliyatga undovchi omillardan biridir. Shuning u c h u n h a m q i z i q i s h n i b i l i s h
j a r a y o n i b i l a n b o g ‘ l i q b o ‘ l g a n m u r a k k a b p s i x i k h o d i s a d e s a b o ‘ l a d i .
Bolaning kamol topishida qiziqishning ahami yati shundaki, bola qiziqqan 
narsasini mumkin qadar chuqurroq bilishiga intiladi va u z oq v aq t d av o m i d a
q i z i q q an n ar s as i b i l an s h u g‘u l l an i s h d an zerikmaydi, Bu esa o‘z navbatida 
bolaning 
diqqati 
hamda 
irodasi 
kabi 
muhim 
xislatlarni 
o‘stirishga 
va 
mustahkamlashiga yordam beradi. 

---

9