Maktabgacha ta`lim

14.2.Guruxlar bo’yicha bolalar mehnatining turlari va uni tashkil etish 
shakllari 
 
Maishiy-xo’jalik  mehnati.  Stol  va  stullarni  to’g’ri  qo’yib  chiqish,  changni 
artish,  stollarga  idishlarni  va  priborlarni  qo’yib  chiqish,  echinishdan  so’ng 
shkafdagi kiyimlarning qanday osilganligini tekshirish» to’kilgan suvni artib olish, 
axlatni  yig’ib  chelakka  solish,  oshpazdan  nonushtaga  nima  tayyorlanganligini 
so’rash, o’rtog’iga tugmachalarinn qadashida  yordamlashish, 
Tabiatdagi  mehnat.  Xona  o’simliklariga  suv  qo’yish,  baliqlarni  boqish, 
dushlar suvdonini yuvish, o’simliklarning yirik barglarini artish, piyoz ekish, yirik 
egatdagi  o’simliklarga  suv  quyish.  Qo’l  mehnati.  O’yinchokni  tuzatish,  kitobni 
elimlash,  xatcho’p,  sanoq  materiali,  kichkintoylar  uchun  o’yinchoqlar  yasash  va 
shu kabilar. 
Bajariladigan  topshiriqlarni  hisobga  olib  borish  maqsadga  muvofiqdir.  Bu 
bolalarni mehnatni uyushtirishning murakkabroq shakllalariga tayyorlashni, ularni 
ishda  bir  tekisda  qatnashishlarini  ta`minlaydi,  bolalarning  mehnat  malakalarini 
egallash  darajalarini,  mehnatga  munosabatni,  qo’yilgan  vazifani  hal  qilish 
yo’llarini mustaqil uylab topish kunikmalarini aniqlash va shunga ko’ra bolalar va 
ota-onalar bilan olib boradigan individual ish belgilashni ta`minlaydi. 
Topshiriqlarning  bajarilishini  hisobga  olish  shakli  boshqacha  xam  bo’lishi 
mumkin.  Ammo  katta  tarbiyachining  vazifasi  ana  shunday  shaklni  ishlab  chiqish 
hamda ish praktikasiga joriy qilishdir. 
Bolalarning  topshiriqlarni  bajarishlari  hisobotining  tahlili  hamda  guruxda 
ularni  kuzatish  uslubchiga  topshiriqlarning  samaradorligini  baholash  imkonini 
beradi. 
Uslubchi  navbatchilar  ishini  kuzatish  va  tahlil  qilishda  bolalarni  juftlarga 
birlashtirish printsiplariga, ular o’z ishlariii qanday kelishib olishlariga, vazifalarni 
o’zaro  qanday  taqsimlashlari  va  unga  qanday  qarashlariga,  yuzaga  keladigan 
tushunmovchiliklarni  qanday  hal  qilishlariga,  bir-biriga  qanday  muomala 
qilishlariga, 
bolalar 
tomonidai 
navbatchilikning 
qanchalik 
muntazam 

---

 
140 
bajarilayotganligiga, har bir bolaga to’g’ri kelayotgan yuklamaning hisobga olish-
olinmasligiga,  tarbiyachi  navbatchilar  ishi  ustidan  nazoratni  qanday  amalga 
oshirayotganligiga,  ish  hajmini  belgilashda  bolalarning  individual  xususiyatlari 
xisobga  olinish-olinmasligiga,  navbatchilar  ishini  baholash  metodikasiga  e`tibor 
berishi kerak. 
Bolalarning  jamoa  mehnatlarining  tashkil  etilishi  hamda  unga  rahbarlik 
metodikasiga  alohida  e`tibor talab qilinadi.  Bolalarning  jamoa mehnatlari  yonma-
yon  ishlash,  umuman  va  hamkorlikdagp  mehnat  tarzida  tashkil  etilishi  lozim. 
Yonma-yon  mehnat  bolalar  tomonidan  murakkabligi  va  hajmi  jihatidan  bir  xil 
topshiriqlarning  bajarilishini  nazarda  tutadi.  Mehnatning  bu  turidan  kichik 
guruxlarda 
foydalanish 
mumkin 
(qo’g’irchoqlarning 
kiyimlarini 
yuvish, 
maydonchani  barglardai  tozalash,  piyoz,  nuxat  ekish  va  shu  kabilar). 
Tarbiyachining  rahbarligi  ishni  bajarish  usullarini,  uning  bajarilishizchilligini 
ko’rsatishga, bolalarning intilishlarini hamda ishni oxiriga etkazish ko’nikmalariga, 
ishning  sifatiga;  bolalarning  bir-birlariga  g’amxo’rlikni  namoyon  qilishlari  va 
o’rtog’iga yordam berishiga qaratilishi lozim. 
Umumiy  mexnat  bolalarni  bir  zvenoga  birlashtiradi.  Ish  natijalari 
umumlashtiriladi. 
Bolalarni  birlashtirishning  eng  murakkab  shakli  hamkorlikdagi  mehnatdir. 
Hamkorlikdagi  mehnatning  o’ziga  xos  xususiyati  unda  bir  qator  izchil 
bosqichlarning  mavjudligi  va  bolalarning  mehnat  jarayoniga  ayni  bir  vaqtda 
qo’shilmasliklaridir. 
Jamoa  mehnatni  uyushtirishda  uchta  bosqich  ajratiladi:  bajarilishi  lozim 
bo’lgan  ishni  qatnashchilar  o’rtasida  taqsimlash,  topshiriqlarning  bolalar 
tomonidan bajarilish jarayoni va mehnat faoliyati natijalarini muhokama qilish. Bu 
bosqichlar tahlilida nimalar hisobga olinishi kerak?