Maktabgacha ta`lim

16.3. Pedagogik kengash o’tkazish metodikasi. 
 
Pedagogik  kengash  kun  tartibini  belgilashda  barcha  qatnashchilarni 
qiziqtiruvchi  mavzu  tanlanishi,  mavzuning  dolzarbligi,  muammoli  xarakterga  ega 
bo’lishi  lozim.  Shundagina  pedagogik  kengashda  yaxshi  ish  muhiti  hukm  suradi, 
masalalar  muhokamasi  sermahsul  va  faol  bo’ladi.  Pedagogik  kengash  tarkibiga 
mudira  uslubchi  tarbiyachi  va  pedagoglar,  psixolog,  vrach,  xamshira,  kasaba 
uyushmasi  raisi  kiradi.  Shuningdek  jamoa  tashkilotlarining  vakillari,  maktab 
o’qituvchilari, ota-onalarni taklif etish mumkin. Pedagogik kengash maktabgacha 
ta`lim muassasaning yillik ish rejasiga kiritilgan va pedagoglar pedagogik kengash 
tomonidan  tasdiqlangan  reja  bo’yicha  ishlaydi.  Pedagogik  kengash  ishining 
muvaffaqiyati  ko’p  jihatdan  pedagoglar  jamoasiga  qo’yiladigan  masalaning 
muhimligi  savodli  va  jiddiy  tayyorlanganligiga  bog’liq  bo’ladi.  Pedagogik 
kengashga  tayyorlanish  shakllari  xilma  -  xil  bo’lishi  mumkin.  Masalan, 
tarbiyachilarning  biriga  o’z  ish  tajribasidan  ―Hulq-atvor  madaniyati‖  xaqida 
axborot  berish,  boshqasiga  shu  masala  bo’yicha  ―Psixologiya-pedagogika‖ 
fanining  so’ngi  yutuqlari  haqida  axborot  tayyorlash  topshirilsa,  qolgan  boshqa 
tarbiyachilarga  tajriba  almashinayotgan  guruxda  bo’lish  topshiriladi.  Uslubchi 
mazkur  mavzuning  chuqurligini  mohiyatini  ochib  berishga  yordam  beradi.  (bu 

---

 
159 
masalalar  barcha  tarbiyachilarga  pedagogik  kengash  boshlanishidan  ancha  oldin 
ma`lum bo’lishi kerak). Savollar ro’o’yxatini tayyorlaydi. Nazariya, metodikaning 
eng qiyin masalalarini tarbiyachi navatorga topshiradi yoki o’yin tayyorlashni o’z 
zimmasiga  oladi.  Pedagogika  universiteti  ―Maktabgacha  ta`lim‖  kafedrasining 
professor  -  o’qituvchilarini,  metodistlarini,  instruktorlarini  ma`ruza  bilan  chikish 
uchun taklif qilish kerak. 
Ma`ruzada  chuqur  mazmun,  aniq-mantiqiy  bayon,  masalaning  nazariy 
asoslanishi,  g’oyalarning  ijodiy  tushuntirilishi,  asosan  dalilllar  bo’lishi  shart. 
Ma`ruza  uchun  ajratilgan  vaqt  20-30  daqiqadan  oshmasligi  kerak,  aks  xolda 
masalani muxokama qilish va karorlar qabul qilishga vaqt qolmaydi. 
Pedagogik  kengashning  yig’ilishi,  agarda  u  faol,  ijodiy  o’tkazilsa,  tarbiya 
ishining  g’oyaviy-siyosiy  va  kasb-xunar  darajalarini  oshirishga  yordam  beradi, 
pedagogik tafakkurni, metodik ishga qiziqishni rivojlantiradi. O’quv yili davomida 
deyarli  xar  bir  tarbiyachi  ma`ruzaga  va  qo’shimcha  ma`ruzadagi  rolida  chiqish 
imkoniga  ega  bo’ladi.  Bundan  tashqari,  tarbiyachilar  pedagogik  kengashga 
qo’yilgan  masalalarni  muxokama  qilishda  doimo  faol  qatnashishlari  kerak. 
Pedagogik  kengash  yig’inlarida  vaqti-vaqtida  tarbiyachilarning  «Uchinchi  ming 
yillikning bolasi» Dasturi talablarini bajarilishi bo’yicha ishlar xaqida xisobotlarini 
tinglash  maqsadga muvofiqdir. O’z faoliyatlarini taxlil qilar ekanlar, tarbiyachilar 
fakat  yutuqlargagina  emas,  balki  xatolarini  xam  qayd  qiladilar,  o’z  axborotlarini 
belgilangan  maksadlariga  erishishlarida  yordam  bergan  muvaffaqiyatni  metod  va 
usullardan namunalar keltirib yoritadilar, xar bir bolaga xarakteristika-tavsiyanoma 
beradilar,  ularga  pedagogik  ta`sir  etishning  samarali  yo’llarini  ko’rsatadilar. 
Xamkasblarining  ishlarini  muxokama  qilishda  ishtirok  etayotgan  barcha 
tarbiyachilar ishtirok etadilar. Pedagogik kengash yig’ilishi yakunida maktabgacha 
ta`lim  muassasasining  mudira  yoki  katta  tarbiyachisi  ishni  mufassal  va  chuqur 
taxlil  qiladi.  Tarbiyachilarning  bunday  saboqlari  ularning  guruxlaridagi  ta`lim  - 
tarbiyaviy  ishlar  sifati  uchun  ma`suliyatni  oshiradi.  Ma`lumki,  bolalar  muassasi 
jamoasida tayyorgarlik, tajriba darajasi xar xil bo’lgan xodimlar ishlaydi. Ularning 
xar birining imkoniyat va qobiliyati xar xil, bilimlarining darajasi va o’z oldilariga 
qo’ygan  vazifalarini  tushunishlari  turlicha,  shuning  uchun  navbatdagi  pedagogik 
kengash  ishini  tayyorlashda  katta  tarbiyachi  yordamga  muhtoj  bo’lganlarga 
ko’proq  yordam  ko’rsatadi.  Tarbiyachi,  o’z  ishining  moxir  ustasi  tajribalarni 
umumlashtirish  yuzasidan  so’zga  chiqishga  qiynalsa,  bunday  tarbiyachiga  o’z 
axborotlarining  rejasini  tuzishga  yordam  berish  kerak.  Mana  shu  (ma`ruza)  reja 
asosida  u  ma`ruza  uchun  qoralama  qo’lyozma  tayyorlaydi,  unga  qiziqarli 
misollarni tanlashda, kerakli xulosalar chiqarishda, o’rganishni va xal qilishni talab 
qiladigan  savollarni  ajratib  ko’rsatishda  yordam  berish  kerak.  Tajribali 
pedagoglarga faqat ayrim maslaxatlar va tavsiyalar beriladi. 
Malaka  oshirish  kurslaridan  qaytib  kelgan  yoki  pedagogika  Oliy  ukuv 
yurtlarida  o’qiydigan  tarbiyachilarning  maktabgacha  yoshdagilarga  ta`lim  va 
tarbiya berishning dolzarb ilmiy-nazariy muammolari xamda ilg’or ish tajribaning 
metodik tomonlari xaqida ma`ruzalar bilan chiqishlari majburiy qoidaga aylanishi 
lozim. Bir yoki bir necha yosh guruxlardagi ta`lim - tarbiya ishlarining xolati taxlil 
qilinayotgan  va  bolalarning  bilim,  ko’nikma,  malakalarining  darajasi  dastur 

---

 
160 
talablariga ko’ra baxolanadigan pedagogik kengashlar barcha tarbiyachilarda katta 
qiziqish  uyg’otadi.  Masalan:  bolalarning  mashg’ulot  va  kundalik  xayotdagi 
tafakkur  faolligi  xamda  mustaqilligining  rivojlanish  darajasini  baxolash  yoki 
bolalarini  syujetli-rolli  o’yinlarining  xolatini  va  tarbiyachining  ularga  raxbarlik 
qilish metodlarini baxolash. Bunday masalalarni muxokama qilar ekan, pedagoglar 
e`tiborini  bolalarning  mustaqil  tafakkurini  faollashtirishning  eng  qimmatli 
usullariga,  bolalar  o’yinlariga  raxbarlik  usullariga,  mavjud  kamchiliklar  bularni 
bartaraf  qilish  yo’llariga  qaratadi.  Faol  muxokama  natijapsida  jamoa  nuqsonlarni 
bartaraf qilishga doir xarakatlarining aniq dasturini, bolalarning bilish faoliyatlarini 
rivojlantirishga raxbarlik, ularda tafakkur mustaqilligi va moyilligini tarbiyalashga 
doir  tavsiyalarni  ishlab  chikadi.  Maktabgacha  yoshdagi  bolalar  o’yinlariga 
raxbarlikning eng samarali usullarini tavsiya etadi. 
Pedagogik  kengashlarda  tarbiyachilarni  guruxlarga  o’zaro  kirishlarining 
natijalari  muxokama  qilinadi,  bu  jarayonda  pedagoglar  ishlaridagi  kamchilik, 
muvaffakiyatsizlik  va  xatolarning  amaliy  tanqidini  to’g’ri  qabul  qilishni 
o’rganadilar. Bo’lajak kengashdan 2-3 xafta oldin e`lon osilib, unda sana,oy, kun 
tartibi, ma`ruzadagi va qo’shimcha ma`ruzachilarning ism-familiyalari, adabiyotlar 
ro’yxati, ba`zan muxokama qilinadigan mavzuga oid savollar ko’rsatiladi. 
Pedagogik 
kengashlardagi 
ma`ruzalar, 
qo’shimcha 
ma`ruzalar, 
tarbiyachilarning  axborotlari,  xisobotlarining  mavzularini  taqsimlash  o’quv 
yilining  boshlanishidan  oldin  o’tkaziladi  va  rejalashtiriladi.  Bu  tarbiyachilarga 
kerakli adabiyotlarni oldindan tanlash va o’rganish, olingan bilimlarini o’z shaxsiy 
tajribasida  sinab  ko’rish  xamda  narsani  o’ylab  chiqish,  matnini  yozish  imkonini 
beradi.  Pedagogik  kengash  ishining  unumligi  ko’p  jixatdan  raxbarlarning 
yig’ilishni olib bora bilishlariga bog’liq bo’ladi. Mudira yoki katta tarbiyachining 
qisqa  kirish  nutqi  jamoa  diqqatini  muxokama  qilayotgan  muammoning 
muximligiga,  dolzarbligiga  jalb  qiladi.  Yig’ilish  vaqtida  xodisaning  moxiyatini 
chuqurrok  tushunish,  sabablarini  bilish  uchun  tarbiyachilarning  fikrlarini  yo’llab 
borish  lozim.  Yakun  chiqarar  ekan,  muxokama  qilinayotgan  masalaning  eng 
muxim  tomonlarini-xolatlariga  qisqa  to’xtalishi,  ma`ruzachilar  va  so’zga 
chiqqanlarning foydali takliflariga baxo berish zarur. 
Pedagogik  kengash  muxokamasiga  ko’pi  bilan  2-3  masala  qo’yiladi. 
Pedagogik  kengash  karorining  loyixasini  ma`ruzachi  oldindan  tayyorlaydi. 
Pedagogik 
kengash 
qatnashchilari 
o’z 
qo’shimchalarini, 
aniqliklarini, 
o’zgartirishlarini  kiritadilar.  Pedagogik  kengash  qarorida  tekshirilishi  mumkin 
bo’lgan  aniq  muddat  va  ishlar  bo’lishi  kerak.  Ijro  uchun  mas`ullar  tayinlanadi. 
Pedagogik  kengashning  qarori  bog’cha  jamoasining  barcha  a`zolari  uchun 
majburiydir.  Pedagogik  kengashning  qarori  kengash  raisi  va  kotibi  tomonidan 
imzolanadi  va  bolalar  muassasasining  ish  xujjati  sifatida  saqlanadi.  Xar  bir 
pedagogik  kengash  oldingi  kengash  qarorlarining  ijrosini  tekshirish  masalasi 
bo’lishi kerak, chunki masalalarni muxokama qilishni istalgan shaklining yakuniy 
bosqichi aynan qabul qilingan qarorlarning bajarilishini tekshirish xisoblanadi. 
Xayotga  tadbiq  qilinmagan  eng  yaxshi  qarorlar  jamoa  ish  obro’siga  putur 
etkazadi,  ma`suliyatsizlik,  rasmiyatchilikni  keltirib  chiqaradi.  Pedagogik  kengash 
muxokama  qilingan  xar  bir  masala  bo’yicha  ko’pchilik  ovoz  bilan  qaror  qabul 

---

 
161 
qiladi. Bunda kengash yig’ilishi a`zolarinish kamida 3/2 qismi qatnashishi kerak. 
Ovozlar  teng  bo’lgan  xollarda  kengash  raisi-bolalar  muassasasi  mudirining  ovozi 
xal  qiluvchi  ovoz  xisoblanadi.  Qarorlar  tadbirlarini  o’tkazish  muddatilari  va 
ularning  bajarilishi  uchun  mas`ullar  ko’rsatilgan  aniq  xarakter  kasb  etishi  kerak. 
Pedagogik kengashlar qarorlarining ijrosi xaqidagi axborotni odatda, maktabgacha 
ta`lim  muassasa  mudiri  yoki katta tarbiyachi beradi.  Tarbiyachilarga xam  bunday 
axborotni  joriy  etish  kerak.  Birinchi  navbatda  bo’lar  ma`suliyatli  va  vijdonan 
ishlaydigan xodimlar bo’lishi kerak. 
Maktabgacha ta`lim  muassasalarida pedagogik kengash ishini KVN usulida 
o’tkazish maksadga muvofikdir. Bu usuldan keng foydalaniladi: 
1) Tabriklash: Tarbiyachi shaxsi va faoliyati bizning shiorimiz. 
2) Kapitanlar tanlovi:   «O’z   guruxingiz   bolalarini   yaxshi bilasizmi?» Xar bir 
bolaning xulqi, qiliqlari, xarakteri. 
3) Mutaxassislik tanlovi: 
a) «Moxir qo’llar» tez, sifatli, chiroyli milliy o’yinchoqlar va atributlar tayyorlash. 
b)  siz  bolalar  adabiyoti  va  musiqasini  bilasizmi?  (shularni  atroflicha  va  nomini 
eslash); 
v)  bolalar  bilan  ishlashda  badiiy  asarlarni  qo’llash,  she`r,  tez  aytish,  maqollarni 
yoddan aytish. Qaysi jarayonlarda qo’llay olishni izoxlash? 
g)  sizning  bilimdonligingiz  bolalar  tomonidan  beriladigan  turli  savollarga  javob 
berishda as qotadimi? 
d)  bolalar  bilan  ishlash  va  muloqotga  kirishish  ko’nikmalari.  Fiz.  daqiqalarni, 
qoidali -xarakatli o’yinlarni bolalar ishlarini taxlil kilish. 
3. «Tarbiyachi xamma narsani bilishi va qila olishi kerak»-tanlovi: 
a)  Siz  dam  olishni  bilasizmi?  Dam  olish  kunini  o’tkazish  stsenariysini,  tematik 
bayramlar, ko’ngil ochishlarni tuza olish; 
b)  xar  bir  tarbiyachi  -  bu  artist-xayvonlar  ovoziga  taqlid  qilish,  tez  aytish, 
qo’shiqlar kuylash, raqsga tushish, birorta narsani o’xshatish va hakozo. 
v) «Beka» tanlovi. Bunda tugma qadash,tikish yoki birorta ovqat, salat tayyorlash. 
Metodik  ishlarning  keng  tarqalgan  usullaridan  biri-pedagogik  jarayonlarni  jamoa 
bo’lib ko’rish. Bu usulni kamchilik tomoni shuki, tarbiyachilar kuzatuvchi bo’lib 
qolaveradilar. 
Buning 
uchun 
tarbiyachilar 
tomonidan 
o’tkazilayotgan 
mashg’ulotlarning  ishlanmasini  tuzish  va  shu  orqali  taxlil  kilinsa,  mashg’ulot 
o’tkazgan  tarbiyachilar  faollashadilar,  o’z  ustida  ko’proq  ishlashga  majbur 
bo’ladilar. Bu usul orqali yangi yo’nalishlar, metod-usul, bolalar bilan ishlashning 
yangi  uslublari  namoyon  bo’ladi.  Taxlil  kilishda  esa-jamoa  pedagoglari  faol 
ishtirok etishlarini ta`minlaydi. 
Yuqorida  ko’rsatib  o’tilgan  pedagogik  jamoa  bilan  olib  boriladigan  ish 
shakl-usullari  metodik  ishlarning  asosiy  mag’zini  tashkil  etadi.  U  pedagoglarning 
ish staji, pedagog xodimlarning tayyorgarlik darajasini takomillashtirishga yordam 
beruvchi bir vosita xisoblanadi. Pedagog xodimlarning imkoniyatlari va talablarini 
quyidagi diagnostika jadvali orqali aniqlash mumkin: 
1.  Qaysi  ilg’or  ish  tajribalarni  o’rganish,  umumlashtirish  va  amaliyotga  qo’llash 
mumkin? 
2. Asosiy ish yo’nalishlari: 

---

 
162 
a) ta`lim - tarbiyaviy ish jarayonida xar qanday to’siqlarni enga olish; 
b)  an`anaviy  va  yangi  yo’nalish,  javobgarlikni  o’z  bo’yniga  olish,  tavakkal  ish 
yuritish elementlarining soni; 
v)  yangi  g’oyalarni  o’zlashtirish  qobiliyati,  uni  boshqarishga  nisbatan  yangicha 
yo’nalish; 
g) umumiy va pedagogik madaniyatni egallash; 
d)  yangi  ish  ob`ektini,  ko’rinishlarini,  pedagogik  jarayonlarga  bilim,  ko’nikma, 
malakalarini olib kirish, ishlab muxokama qila olish. 
3.  Maktabgacha  ta`lim  muassasasidagi  jamoaga  qaysi  muammo,  ish  metodlari 
bo’yicha yordam ko’rsatish kerak? Aloxida olingan tarbiyachilar uchun xam. 
Asosiy ish yo’nalishlari: 
a) Tajribali va javobgarlikni xis qiladigan tarbiyachilarga ishonch  
bildirish; 
b)  ilk  ish  boshlayotgan  tarbiyachilarga  amaliy  ish  shakllarini  ochiq  ko’rsatib 
berish; 
v) ustoz-shogird yo’nalishi; 
g)  aloxida  olingan  tarbiyachilarning  ishlarini  nazorat  kilish.  Muassasadagi 
guruxlarni metodik jixatdan to’g’ri jizoxlanishi katta axamiyatga ega. Guruxlardagi 
burchaklarni  metodik  jixatdan  to’g’ri  jixozlash,  metodik  materiallarni, 
o’yinchoqlarni  to’g’ri  joylashtirish,  maydonchalarni  qanday  bezashni  mudira  va 
uslubchi  tomonidan  tushuntirilib boriladi. Pedagogik  jarayonni kerakli  materiallar 
bilan  jixozlash,  ta`minlash,  bu  qo’llanma  va  ko’rgazma  qurollarni  tarbiyachilar 
tomonidan  tayyorlab  boriladi.  Gurux  va  maydonchalarni  bezashda  estetik  did  va 
katta maxorat talab qilinadi. 
Pedagog  xodimlarning  badiiy  didi,  madaniyat  darajasi,  pedagogik 
tayyorgarlik  darajasi  xuddi  kuzgudek  aks  etadi.  Maktabgacha  ta`lim 
muassasalarining  binolarini  to’g’ri  bezatilishi  bolalarning  badiiy  didlarini 
tarbiyalashga,  ularda  madaniy-gigienik  malakalarini  shakllantirishga  yordam 
beradi.  Yaxshi  kayfiyat,  quvnoqlik  xissini  uyg’otadi,  barcha  kun  tartibi 
jarayonlarini muvaffaqiyatli o’tkazishga yordam beradi. 
Bezashning  muxim  printsipi-bu  bolalar  yosh  xususiyatlarini  xisobga 
olishdir.  «Uchinchi  ming  yillikning  bolasi»  dasturi  asosida  gurux  xonalarini 
metodik jixatdan to’g’ri jixozlash, kerakli qo’llanmalar bilan boyitish, zal, kiyinish 
xonalarini  metodik  talablari  darajasida  bezatilishi,  mashg’ulotga  kerakli  bo’lgan 
atributlar,  mashg’ulotlar  ishlanmalarini  ishlab  chiqish  maktabgacha  ta`lim 
muassasa oldida turgan muxim vazifalardan biridir. 
Maktabgacha  ta`lim  muassasalarning  guruxlarida  ota-onalar  majlisi  bo’lib 
o’tadi.  Shuning  uchun,  biz  tarbiyachilarga  metodik  tavsiya  sifatida  «Ota-onalar 
majlisi» o’yinini tanladik. 
Mavzu: «Biz va bizning bolalarimiz». 
Maqsad: Bolalar bilan muloqot malakalarini shakllantirish, mustaxkamlash, bir-biri 
bilan o’zaro  munosabat, umumiy  til  topisha olish kabi  xususiyatlarni tarbiyalash, 
kelishmovchilik jarayonida ogoxlantirish qo’shimchalarini tarbiyalash. 
Rollar:  tarbiyachi,  mudira,  ota-onalar,  buvi,  katta  ona,  ota-onalar  qo’mitasi 
a`zolari, pedagoglar. 

---

 
163 
Referent:  ish  kuzatib  boruvchi  va  baxolovchilar.  Bular  bir  necha  bo’lishlari 
mumkin.  Referent  o’yinni  kuzatib  boradi  va  tegishli  kuzatish  xaritasiga  qayd 
qiladi. 
1. Tarbiyachining ota-onalar bilan suxbati, suxbat jarayonini taxlil kilish: 
a) bir nechta tarbiyachilar savolning nazariy va amaliy jixatlarini egallagani; 
b) ota-onalar majlisi mavzusidagi suxbat qay darajadaligi; 
v) suxbat mavzusi guruxlardagi bolalarning xolati bilan bog’liqligi; 
g)  suxbatda  ota-onalarning  qiziqishlarini  xisobga  olish,  ularning  bu  mavzu 
bo’yicha bilim saviyalari darajalari; 
d) tarbiyachi tomonidan o’rganilayotgan muammoga qiziqish xislarini xosil qilish, 
savollar  bera  olish,  so’zga  chiqish,  tarbiyachining  mantiqiy,  birin-ketin,  asta-
sekinlikda, asosli ravishda o’z fikri nuktai-nazarida bayon etish; 
j)  qo’shilmagan  tarbiyachilarga  nisbatan  tarbiyachi  tez,  to’g’ri  kirishib  keta 
oladimi? 
Referentning kuzatish xaritasi. 
- ularni bartaraf etish choralarini, usullarini ishlab chiqish, izlash; 
-  pedagogika  va  psixologiya  fanining  yutuqlarini  bolalar  ta`lim  -  tarbiyasiga  olib 
kirish; 
-  «Uchinchi  ming  yillikning  bolasi»  tayanch  dasturi  asosida  bolalarni  maktab 
ta`limiga tayyorlash masalalari; 
-  tarbiyachilarning  pedagogik  maxoratini  oshirish,  ularning  ijodiy  faolligini 
rivojlantirish; 
- ilg’or ish tajribalarini joriy etish; 
- bola tarbiyasiga oid eng dolzarb dolzarb muammolarni xal etish; 
-  muassasa  ish  amaliyotiga  maktabgacha  soxa  bo’yicha  qabul  qilinayotgan 
yangiliklarni joriy etish kabi masalalar kiritiladi. 
Pedagogik kengash-O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta`limi Vazirligi, Xalq Ta`limi 
Davlat  qo’mitasining  maktabgacha  ta`lim  bo’yicha  buyruq,  instruktsiya,  Nizom, 
Kontseptsiya, «Ta`lim to’g’risida»gi Qonun, Kadrlar tayyorlashning Milliy Dasturi 
va boshqa xujjat, me`yor-me`yoriy xujjatlarni: 
-  maktabgacha  ta`lim  muassasaning  yillik  ish  rejasini,  bolalar  sog’lig’ini 
mustaxkamlash tadbirlarini, xar bir yosh gurux bo’yicha «Uchinchi ming yillikning 
bolasi»  dasturining  sifatli  bajarilish  jarayonini,  ish  jarayoniga-amaliyotga  joriy 
qilish  maqsadida  tarbiyachilarning  ilg’or  ish  tajribalarini,  maktabgacha  yoshdagi 
bolalarga  ta`lim  va  tarbiya  berishning  muxim  masalalarini,  tarbiyachilarning 
nazariy va metodik tayyorgarliklarini oshirish masalalarini va maktabgacha ta`lim 
muassasa faoliyatining boshqa masalalarini muhokama qiladi.