Maktabgacha ta`lim

2. Ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlar 

---

 
193 
Oila bilan shaxsan ishlashning eng keng tarqalgan usuli sifatida qo’llanadigan 
suhbat  -  bolalarni  ertalab  qabul  qilish  va  kechqurun  jo’natish  vaqtida  o’tkazilishi 
mumkin.  Ular  tarbiyachilar  va  ota-onalartsing  bir-biri  bilan  yaqinroq 
tanishishlariga,  bir-birlarini  bolaning  hayoti  haqidagi  ma`lumotlar  bilan  xabardor 
qilishlariga,  uning  muvaffaqiyatlari  va  kamchiliklari,  hulqi  va  sog’lig’idagi 
o’zgarishlarni kuzatishga yordam bsradi. 
Ota-onalar      bilan    shaxsan      ishlashning    bu  shaklini  tarbiyachilar  ayrim 
bolalar bilan  ishlashda  keng  foydalanishlari  kerak. CHunki  bir oila uchun  muhim 
va qiziqarli bo’lgan narsa, boshqa oila uchun umuman kerak bo’lmasligi mumkin. 
SHuning  uchun  oilaviy  tarbiya  shartlarini  bilish  individual  ish  mazmunini 
aniqlashga yordam beradi. Tarbiyachi shu suhbatlarning tashkilotchisi bo’ladi. 
Shaxsny  suhbatlarni  shoshilmasdan,  tashqaridan  tinglovchilarni  jalb 
qilmasdan olib borish hamda unga faqat suhbatdoshnigina jalb qilish kerak. 
Tarbiyachining ota-onalar bilan ertalab o’tkazadigan suhbatlari qisqa muddatli 
bo’ladi, lekin bolaning kayfiyatini aniqlab olishda, shuningdek, uning yaqinlarida 
yaxshi kayfiyat, tarbiyachiga ishonch hissi paydo bo’lishida katta ahamiyatga ega. 
Ota-onalardan bola kechqurun yoki kechasi qanday kayfiyatda bo’lganini, qanday 
uxlaganligi, bola  o’zini  qanday  sezishini so’rash  foydali.  Tarbiyachi  ota-onalarga 
bolalarni  bugun  guruhda  nimalar  kutishi  haqida  qisqacha  axborot  beradi  (biror 
ekskursiya  uyushtirilishi,  musiqiy  mashg’ulot  o’tkazilishi,  qo’g’irchoq  teatri 
kelishi va hokazo). Bu narsa bolaning kayfiyatini ko’taradi, ota-onalarni xotirjam 
qiladi. 
Ota-onalar  bilan  kechki  suhbatlar  ham  vaqt  jihatidan  cheklangan.  Tarbiyachi 
ulardan  ba`zilariga bolaning guruhda  kuni  qanday  o’tgani,  u  nima  bilan  mashg’ul 
bo’lgani,  o’zini  qanday  tutgani,  nimaga  e`tibor  berish  kerakligi  haqida  axborot 
beradi.  Masalan,  ota-onalarga  ularning  bolasi  bugun  navbatchilikni  yaxshi 
bajargani, unga bayramga she`r yodlab kelish topshirilganligi va shu boisdan unga 
yordam berish kerakligi xaqida gapiradi. Ota-onalarga bolasi haqida ko’p shikoyat 
qilaverish  ham  yaxshi  natija  bermaydi.  Chunki  ularning  aks  ta`siri  pedagogik 
jihatdan  asossiz  bo’lishi  mumkin.  Ko’p  shikoyat  qilish  tarbiyachining  pedagogik 
ojizligini anglatadi. 
Ota-onalar bilan kechki suhbat vaqtida tarbiyachi bolaning tashqi ko’rinishiga 
taalluqli kamchiliklar (mavsumga mos kiyim, tor oyoq kiyim, sochi olinmaganligi 
va  hokazo)  aytilishi  mumkin.  Buni  odob  bilan,  o’z  maslahatlarini  kichkintoy 
haqidagi g’amxo’rlik sifatida asoslash kerak. 
Bir-birini  tushunish  sharoitini  yaratish  uchun  suhbat  vaqtida  ota-onalarga  
faqat u yoki  bu talablarni qo’ymasdan, balki ularni nima tashvishga solishini yoki 
aksincha,  nima  xursand  qilishini  diqqat  bilan  tinglash  kerak.  Onda-sonda  suhbat 
o’tkazish  mavzui  bolaning  uydagi  va  maktabgacha  ta`lim  muassasasidagi  hayoti 
bilan taqozo qilinadi. Oilaga yanada maqsadga muvofiq ravishda ta`sir ko’rsatish 
uchun  tarbiyachi  muntazam  suhbatlar  o’tkazish  rejasini  tuzishi  mumkin.  Bu 
suhbatlarning  mavzui  bolalarning  xususiyati,  xulqiga  qarab  belgilanadi.  Bunday 
suhbatlar  savol-javob,  mulohaza  va  eslatma  shaklida  do’stona  vaziyatda 
o’tkaziladi.  Buning  natijasida  bolani  oilada  tarbiyalashni  yaxshilashga  qaratilgan 
takliflar va talablar ifodalanishi kerak. 

---

 
194 
Shaxsiy maslahatlar suhbatga ancha yaqin keladi. 
Ota-onalarning bola tarbiyasida yo’l qo’ygan biror kamchilik va xatosini tahlil 
qilish  uchun  ular  bilan  yanada  mufassal  suhbat  o’tkazish  zarurati  tug’ilganda  va 
ularga  vaziyatni  tuzatish  uchun  malakali  maslahat  hamda  tavsiya  berish  kerak 
bo’lgapda maslahatlar o’tkaziladi. 
Maslahatlar ancha tor masalalarni chuqur yoritishga imkon beradi. Ular uchun 
mavzu  tanlash  bolalarni  kuzatish  natijalaryga  yoki  tarbiya  muammolariga  qarab 
belgilanadi.  («Bolalarga  nimani  o’qish  va  nimapp  aytib  berish  kerak», 
«Bolalarning savoliga qarab qanday javob berish kerak», «Bayramni qaerda va qay 
tarzda o’tkazish kerak», «Teleko’rsatuvlarning foyda va zarari» va hokazo.) 
Masalan,  tarbiyachi  bolaning  injiqliklari  sabab  uning  oilada  noto’g’ri 
tarbiyalanishi ekaniga ishonch  hosil qilib, bolaning otasi yoki onasini «Injiqlik va 
o’jarliklar,  ularning    sabablari  va  engish  yo’llari»  mavzusidagi  maslahatga  taklif 
etadi. 
Pedagog maslahatni o’tkazishga oldindan tayyorgarlik ko’radi, zarur adabiyot 
va ko’rsatmali material tanlaydi, e`lon osib qo’yadi (guruhiy maslahat). 
Ota-onalar  uchun  maslahatlarni  tarbiyachi,  shifokor,  muassasa  mudiri, 
logoped o’tkazadi. Bunda osoyishta, ishchan vaziyatni tashkil etish lozim, shunda 
ota-onalar  maslahat  beruvchini  diqqat  bilan  tinglashadi,  savollar  berishadi,  ba`zi 
maslahatlarni yozib olishadi. 
Maslahat  o’tkazishda  tarbiyachi  ham,  ota-ona  ham  tashabbus  ko’rsatishi 
mumkin.  Uning  ijobiy  natija  berishi  pedagogning  mazkur  oilada  bola  tarbiyasi 
tizimini  bilishiga,  maslahat  va  tavsiyalar  qanchalik  malakali  bo’lishiga  bog’liq. 
Maslahat  o’tkazilgandan  biroz  vaqt  o’tgach,  tarbiyachi  ota-onalar  olgan 
bilimlaridan bolalarini tarbiyalashda qanday foydalanayotganlari bilan qiziqadi. 
Ota-onalar  bilan  ishlash  shakliga  ota-onalar  bilan  bo’ladigan  yozishmalarni 
ham  kiritish  mumkin.  Bu  usuldan  ba`zp  sabablarga  ko’ra  ota-ona  bilan  bevosita 
muloqot  qiyinlashganda  (bolalar  dala  hovliga  yoki  sanatoriyga  ketganda,  ota-
onalar  dam  olishga  yoki  xizmat  safariga  ketganda  va  hokazo)  amalga  oshiriladi. 
Tarbiyachi  o’z  xatlarida  ota-onalarga  bolaning  sog’lig’i,  uning  o’sishi  va  xulqi, 
tarbiyadagi  yutuq  va  kamchiliklar  haqida  yozadi,  ota-onalarni  qiziqtirgan 
savollarga  javob  beradi.  Oila  bilan  aloqa  qilishning  bu  shakli  bolalar  bilan 
tarbiyaviy  ishni  engillashtiradi,  ularga  ota-onalar  orqali  ijobiy  ta`sir  ko’rsatishga, 
ularning  bo’sh  vaqtini  to’g’ri  tashkil  etishga,  ular  kim  bilan  do’stlashganini,  uy 
ishida  ishtirok  etish-etmasligini  bilishga  yordam  beradi  va  hokazo.  Xat  yozishib 
turish maktabgacha ta`lim muassasasisi xodimlari bilan ota-onalar o’rtasida yanada 
yaqin, do’stona o’zaro munosabatlar o’rnatilishiga imkon beradi. 
Ota-onalar  bilan  shaxsan  ish  bajarishdan  tashqari,  tarbiyachi  o’z  guruhidagi 
ota-onalar jamoasi bilan ham ish tashkil etadi. 
3. Guruhiy maslahatlar va majlislar 
Agar  tarbiyachiga  aynan  bir  masala  bir  nechta  ota-onani  qiziqtirayotgani 
ma`lum bo’lsa, ular uchun umumiy maslahat tashkil etadi. 
Guruhiy maslahatlar ota-onalarga mavjud ma`lumotlarpi ma`lum qilishnigina 
nazarda tutmay, balki oilaviy tarbiya tajriba almashinuvini ham ko’zda tutadi. Ota-
onalar bilan oilaviy sharoit haqida bevosita muloqot qilish ham ota-onalarga jamoa 

---

 
195 
bo’lib,  guruh  bo’lib  maslahatlar  uyushtirishning  mazmunini  aniqlashga  yordam 
beradi. 
Pedagog  maslahatga  oldindan  tayyorlanadi:  zarur  adabiyotni  va  ko’rsatmali 
materialni tanlaydi, maslahat o’tkaziladigan aniq vaqt haqida e`lon qiladi, u haqda 
ota-onalarni  ogohlantiradi.  Bunday  maslahatlar  onda-sonda  va  muntazam 
o’tkazilishi mumkin. Muntazam maslahatlar ota-onalarning butun bir guruhi uchun 
o’tkaziladi, uning tarkibi muhokama qilinayotgan mavzuga   qarab o’zgarib turadi. 
Albatta,  guruhiy  maslahatlarning  mavzui  turli-tuman  bo’lishi  mumkin.  Ota-
onalar  bilan  ishlashning  bu  yo’lini  amalga  oshirishda  pedagog  ota-onalarning 
talablariga  ijodiy  yondoshadi.  Ularni  rejalashtirishda  ota-onalarning  tarkibini, 
ma`lumotini, pedagogik tayyorgarligini hisobga olish kerak. Maslahatlar tarbiyaviy 
ishni,  bolalar  ijodini,  amaliy  usullarni  (o’yinchoq,  bayramga  kostyum,  kiyim 
tikishni  yoki  bolalar  ovqatini  tayyorlash  va  hokazo  yaqqol  ko’rsatish  bilan  birga 
o’tkazilishi mumkin. 
Mudir,  shifokor,  logoped,  musiqa  rahbari  ham  ota-onalarning  o’zlariga 
taalluqli masalalar bo’yicha maslahatlar berishadi. 
Ota-onalar  jamoasi  bilan  ishlash  guruhiy  va  umumiy  majlislar  shaklida 
o’tkaziladi. 
Guruhiy  va  umumiy  majlislar  ota-onalar  o’z  vazifalarini  chuqurroq 
tushunishlariga  va  bolalar  tarbiyasida  rilaning  ahamiyatini  anglashlariga, 
pedagogik bilimlarni egallashlariga qaratiladi. 
Bu 
majlislar 
bolalarning 
jamoa 
tarbiyasi 
ahamiyatini 
ta`kidlash, 
tarbiyachilarning 
obro’sini 
mustahkamlash 
va 
ota-onalarda 
ularning 
ko’rsatmalarini bajarishga tayyor bo’lish hissini uyg’otishi lozim. 
Ota-onalarning  guruhiy  majlislari  zaruriyatiga  qarab  yil  choragida  bir  marta 
o’tkaziladi. 
Bupday  majlislardan  maqsad  ota-onalarni  aniq  pedagogik  masalalar  bilan 
tanishtirishdir.  Ularda  mazkur  guruhdagi  bolalarni  tarbiyalash  masalalari 
muhokama  qilinadi,  guruh  ishi  bilan  bog’liq  tashkiliy  masalalar  qarab  chiqiladi, 
ota-onalarning  bayramda  ishtirok  etishlari  haqida,  ekskursiyalar  haqida  gapiriladi 
va hokazo. 
Majlisning  mavzusini  belgilashda  va unga  tayyorgarlik  ko’rishda  ota-onalari 
taklif  etilayotgan  bolalarning  yoshini  hisobga  olish  zarur.  Shu  munosabat  bilan 
o’yin,  o’quv  yoki  mehnat  faoliyatlari  haqida  masalalar  ko’proq  o’rin  egallashi 
mumkin. 
Majlis vaqtida hammaning oldida ba`zi bolalar va ularning ota-onalari haqida 
salbiy  fikr  bildirish  kerak  emas;  bunday  gaplarni  ota-ona  bilan  begona 
tinglovchilar ishtirokisiz do’stona shaklda olib borish o’rinli. 
Pedagogik  ta`limni  tashkil  etishdan  tashqari  «Yosh  ota-onalar  maktabi»  kabi 
ish  shaklidan    ham      foydalaniladi.      Bu  «maktabga»  bolalari      birinchi  marta 
maktabgacha ta`lim muassasasiga kelgan onalar va otalar taklif etiladi. 
Ko’pchilik ota-onalar maktabgacha ta`lim muassasasisida kichkintoylar uchun 
qanday sharoitlar yaratilganini, u erda bolalar qanday tartib bo’yicha yashashi bilan 
tanishadilar,  ammo  bolani  oiladan  «ajratish»  davri  bolalar  uchun  ham,  ota-onalar 
uchun  ham  murakkab  ekanini  hamma  ham  tushunavermaydi.  Bu  davrni  qanday 

---

 
196 
qilib engil o’tkazishni tashkil qilish, «Yosh ota-onalar maktabi»ning   vazifalaridan   
biri   hisoblanadi. 
Bunday maktabni tashkil etib, ota-onalarning istaklarini e`tiborga olgan holda 
o’quv yiliga oid ish rejasini tuzish, bolalarning maktabgacha ta`lim muassasasiga 
ko’nikish  davrida  maktabgacha  ta`lim  muassasasisida  va  uydagi  hayotini  tashkil 
etish  haqida  hikoya  qiladigan  adabiyotni  tanlash,  pedagogik  jarayonni  bevosita 
kuzatish uchun ota va onalarni taklif qilish zarur. 
Ota-onalarning  hayajonlanishlari  asta-sekin  bosiladi,  chunki  bolalari 
maktabgacha  ta`lim  muassasasida  o’zini  yaxshi  sezishlarini  ko’rishadi.  Ular 
pedagoglarning  maslahatlariga  quloq  solishadi,  birgalikdagi  faoliyatga  bajonidil 
kirishishadi,.  zarur  o’yinchoq  va  qo’llanmalar  tayyorlashga  yordamlashishadi, 
maydonni ko’kalamzorlashtirishda ishtirok etishadi va hokazo. 
«Maktabning»  mashg’ulotlarida  ona  ham,  ota  ham  katnashsa,  maqsadga 
muvofiq 
bo’ladi, 
chunki 
bolaga 
ota-onaning 
va 
tarbiyachilarning 
muvofiqlashtirilgan ta`siri natijasidagina maqsadga erishish mumkin.