Maktabgacha ta'lim Klasterlarida Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida

2. Bolalar muhitiga innovatsion g’oyalardan foydalanish
Hozirda savodxonlik ko'pchilik ta'lim muassasalarida u aniq analitik-sintetik tomonidan amalga oshiriladi usuli.
Asosiyda usuli jonli nutq tovushlarini o'rganish yotadi. Usul izchil nutqni jumlalarga, gaplarni so'zlarga, so'zlarni bo'g'inlarga, bo'g'inlarni tovushlarga ajratishni o'z ichiga oladi. (tahlil); gaplarning so`zlarga, so`zlarning bo`g`inga, bo`g`inlarning tovushlarga ajralishi bilan bir qatorda tovushlar bo`g`inlarga, bo`g`inlar so`zlarga birlashadi va hokazo. (sintez). Hozirda savodxonlikni o'rgatishda yangi turdagi o'yinlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir, bu, bir tomondan, bolaning ijodkorligini modellashtirsa, ikkinchi tomondan, uning intellektini oshirish uchun sharoit yaratadi. Bular jumboq o'yinlari, izograflar, krossvordlar. Harflar bir-birining ustiga qo'yilganda yoki ob'ekt shaklida chizilganda bolalar izograflarni echishni yaxshi ko'radilar. Bugungi kunda ko'pchilik o'quv samaradorligini oshirishga yordam beradigan usullarni izlamoqda. O'qituvchilar har doim tashvishlanishadi dolzarb muammoQanday qilib buni qanday qilib amalga oshirish kerak, shunda barcha talabalar darsdan manfaatdorki, hamma ta'lim jarayonida qatnashadi, shunda befarq qoladi. Qanday qilib hikoyaning yordami, uning ijodiy fikrlashi, o'tmishni va hozirgi voqeani tahlil qilish, o'z xulosali va o'z nuqtai nazaringiz bor? Ushbu barcha vazifalarni talabalarning interfaol usullari va o'qitish usullaridan foydalanganda, talabalarning faol faoliyati sharoitida amalga oshirish mumkin. Bunda va mohiyat tuzilgan pedagogik faoliyat.

Bolaga bilim olish, tanqidiy baho berishni o'rgatishimiz kerak yangi ma'lumotlar, amaliy vazifalarni hal qiling.

Biz unutmaslik uchun o'tmishni eslaymiz, yo'qolmang zamonaviy dunyo. Yangi marta yangi savollar o'rnatildi. Jamiyat o'zgaradi, o'rganilgan mavzularga munosabat. Tarix va ijtimoiy tadqiqotlar, bu borada eng ko'p moyil. Darsliklar tarkibi darsliklar doirasidan tashqarida. Ushbu kurslarni o'rganish qiyin, ammo zarur, chunki insoniyat xotirasi bu hikoya. Yaqinda televizion, radio, radiolar ma'lumot oqimini oshirdi. Biroq, ushbu manbalarning barchasi passiv idrok uchun materialni anglatadi. Jamiyatda matbuot televizorda, darsliklarda bir xil voqealar bo'yicha turli nuqtai nazardan turlicha nuqtai nazar bor edi, shu munosabat bilan savol tug'iladi: "Bola esda qoladimi va bu miqdorni eslab qoladimi?" Ichida zamonaviy jamiyat Kognitsenta faoliyati, har qanday faoliyat sohasidagi shaxsning professionalligi va vakolatining ajralmas xususiyatlari hisoblanadi. Eng qimmatli va kuchli bilimlar biz bilan quvvatlanadi - bu taniqli haqiqat.

Pedagogik faoliyatning asosiy maqsadi - bu fenomenning yangi tomonlarini ko'rishlariga yordam beradigan talabalarning qobiliyatlarini rivojlantirishdir.
Maqsadni bajarish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish kerak:
Faol va interfaol usullardan foydalangan holda, muammoli darslarni o'rganish uchun eng yaxshi amaliyotlarni o'rganing va umumlashtiring;
Ta'lim sifatini oshirish va o'quvchilarga kognitiv ijod salohiyatini amalga oshirishda yordam berish usullarini qo'llash texnologiyasini tavsiflang;
Ushbu texnologiyani amalga oshirish uchun barcha zarur qism va vositalar mavjudligini aniqlang;
Intaksial stressga asoslangan murakkab masalalar bo'yicha in'ikos va jamoaviy echimni idrok va jamoaviy echimga yo'naltirish;
Bolalarga erishilgan bilimlarni amalda qo'llash uchun o'rgating.
Interaktiv darslar bilan an'anaviy darslarning kombinatsiyasi eng katta natijalarga erishishga va maqsad va vazifalarni bajarishga, ya'ni, bu "talabalarga ma'qul keladiganligini o'rganish va o'rganishga harakat qilish" yordam beradi.
Harflardan so'zlarni tuzishda bolalar ob'ektning o'lchamiga qarab vazifalarni bajaradilar va unda harf tasvirlangan rasmlarni o'sish yoki kamayish tartibida joylashtiradilar, berilgan harflar va bo'g'inlardan so'zlar tuzadilar. Bu o'yinlar bolaning intellektini, uning xotirasini, tafakkurini, diqqatini, bog'liqlik va naqshlarni izlash qobiliyatini, materialni tasniflash va modellashtirish, uni birlashtirish, o'qish ko'nikmalarini mustahkamlash, harflar bilimini, natijalarni bashorat qilishni rivojlantiradi. O'yin Usul didaktikdan foydalanishdir, og'zaki, qurilish o'yinlari, ularda bolalar mavjud fonetik-fonematik ko'rinishlarni aniqlaydilar, mustahkamlaydilar, kengaytiradilar, so'zlardagi tovushlarni ajratishda mashq qiladilar, harflar haqidagi bilimlarni mustahkamlaydilar, takomillashtirish o'qish: "Nutq serpantinasi", "Mening birinchi so'zlarim", "O'simliklar va hayvonlar", "Bo'g'inni to'ldiring", "Ovozdan so'zga", "Harf konstruktori". Tabiiy bilan qurilish o'yinlar material: qum, mayda toshlar, kashtanlar, qobiqlar, suyaklar. Ularda bolalar yaratish jarayonida materiallarning xususiyatlari va fazilatlarini o'rganadilar, ulardan harflar va so'zlarni joylashtiradilar, barmoqlarning nozik motorli ko'nikmalarini rivojlantiradilar.

“Bizning savobli ishlarimiz” faoliyat ishlanmasi o’qitilishi.

Ahloq so‘zi lotincha «moros», ya’ni moral, mantiq so‘zidan kelib chiqib, u hech qaerda qa’tiy yozib qo‘yilmagan ijtimoiy qonundir. Inson kundalik hayotida undan (ahloq normalaridan) norma sifatida foydalanadi. Ahloqiy tarbiya normalari har bir jamiyatning huquqiy normalariga asos bo‘ladi Ahloqiy tarbiyada kishi ahloqiy bilimlarni o‘zlashtiribgina qolmay, har qanday vaziyatlarda o‘zini ana shu normalarga munosib tuta oladigan kishilar ahloqiy tarbiyalangan hisoblanadi. Ahloqiy tarbiyalangan kishida barqaror ma’naviy motivlar shakllangan bo‘ladi. Bu motivlar esa o‘sha kishini jamiyatda munosib xulq-atvorga rag‘batlantiradi. YOsh avlodni jamiyatga, mehnatga, o‘ziga munosabatni ochib beruvchi ma’naviy fazilatlarga muvofiq ravishda tarbiyalash tarbiyalanuvchi shaxsni, ahloqiy tarbiyaning pedagogik va psixologik asoslarini chuqur bilishni talab qiladigan murakkab jarayondir. Ahloqiy bilimlarni ongli ravishda o‘zlashtirib olishgina o‘quvchilarga atrofdagi kishilar xatti-harakatidagi qaysi jihatlar yaxshi-yu, qaysilari yomon ekanligini anglab olishga yordam beradi. Ahloqiy tushunchalarning turli yosh davrlarida shakllanish darajasi turlichadir. Jumladan: 1. Ahloqiy onglilik, 2. Ahloqiy qadriyatlar, 3. Ahloqiy his-tuyg‘ular.
Ahloq ijtimoiy ong shakllanishidan biri bo‘lib, muayyan jamiyatda yashovchi kishilar amal qilishi zarur bo‘lgan ma’lum xatti-harakat qoidalari yig‘indisidir.
Ahloq odamlarning bir-biriga. jamiyatga, davlatga, xalq mulkiga, oilaga munosabatini muayyan tartibga soladigan xatti-harakat qoidalari tizimida namoyon bo‘ladi.
Ahloq - kishining ichki olami, e’tiqodi, fazilatlari sifatida mavjud bo‘lsa, odob-shaxsning ko‘zga tashlanadigan mulozamati, xulq-atvori, muomala-munosabatlarida namoyon bo‘ladi.
Qadimgi faylasuflar-u, donishmandlar ijodida odob-ahloq malasalari markaziy o‘rinni egallab kelgan. Ular ahloq-odobni jamiyatning «poydevori» deganlar. SHuning uchun jamiyatning har bir a’zosining xulqi-odobiga alohida e’tibor bilan qaraladi.
Muqaddas Qur’oni Karimda va payg‘ambarimiz Muhammad Alayhissalomning xadislarida insoniy ahloq-odobning barcha qirralarida ifodasini topgan.
Quyidagi hadislarni misol tariqasida keltirishimiz mumkin:
«Farzandlaringiz izzat-ikrom qilish bilan birga ahloq-odobini ham yaxshilangizlar».
«Men barcha yaxshi ahloqni takomillashtirish uchun yuborilganman».
«Mo‘min kishida quyidagi ikki xislat bo‘lmasligi kerak: baxillik va ahloqsizlik».
Abdulla Avloniyning «Turkiy guliston yoxud Ahloq» kitobining «Haqqoniyat» deb atalgan bobida rostlik va to‘g‘ri so‘zlikni insonning eng insoniy sifatlaridan biri deb hisoblaydi. U bola tarbiyasida o‘sayotgan shart-sharoit va tarbiyaning roliga alohida e’tibor beriladi.
A.Navoiy ijodida ham ahloq-odob masalalariga katta ahamiyat berilgan.
«Odobli inson barcha odamlarning yaxshisidir va barcha odamlar uchun yoqimlirog‘idir» - deydi mutafakkir A.Navoiy.
A.Navoiyning «Mahbub-ul qulub» asarida odob, ahloqqa oid g‘oyalar ilgari surilgan. Insonparvarlik g‘oyalari ulug‘langan.
Pedagogika fani yosh avlodni ahloqiy rivojlanishida tarbiya va ta’limni muhim omil deb hisoblaydi. Pedagogika va ruhiyatga oid tadqiqotlar natijalarining ko‘rsatishicha, maktabgacha tarbiya davri bolaning ma’naviy shakllanashida eng muhim bosqichidir. SHu davrda ma’lum maqsadga tilgan ta’lim-tarbiya ta’sirida shaxsning ahloqiy sifatlari shakllana boshlaydi. 6-7 yoshda ijobiy xulq normalarining ancha barqaror shakli yuzaga keladi. Bola atrofdagilar bilan bo‘ladigan munosabatlarida egallab olgan ahloq normalariga asoslangan xolda ish tutadigan bo‘lib qoladi. SHuning uchun bolalarga ilk yoshdan boshlab ahloqiy tarbiya berish borish muhimdir.