Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

MATEMATIK MODELLASHTIRISHGA O‗RGATISH DAVR TALABI 
 
TOJIYEV M., OO‗MKHTRM., 
BARAKAEV M. TDPU., SIDDIQOV Z., Farg‗ona XTXQT va MOI. 
 
Axborotlar oqimi kundan-kunga oshib borayotgan hozirgi sharoitda har bir kasb egasi egallagan kasbiy 
bilimlarni bevosita kasbiy favoliyati jarayonida qo‗llay olish malakalariga ega bo‗lishi muhim hisoblanadi. Bu o‗z 
navbatida bugungi kun ta‘lim tizimi zimmasiga yangi vazifalarni yuklamoqda. 
Ayniqsa, Oliy ta‘lim muassasa (OTM)larida matematika turkumidagi fanlarni o‗qitishni takomillashtirish 
dolzarb muammolardan biri bo‗lib qolmoqda, chunki bitiruvchilarning aksariyat qismi mazkur fan bo‗yicha yetarli 
darajadagi nazariy tayyorgarlikka ega bo‗lishiga qaramasdan bu bilimlarni kasbiy faoliyati jarayonida amaliy 
qo‗llashda ma‘lum darajada qiyinchiliklarga duch keladi. Mazkur muammolarni samarali hal etishda bitiruvchilarda: 
matematik modellashtirish ko‗nikmasini shakllantirishga mushim o‗rin tutadi. Chunki, OTMlarida matematika fanni 
yetarli darajada o‗zlashtirishga erishish:

umumtexnik va maxsus o‗quv predmetlarni samarali o‗zlashtirish; 

 har mutaxassisga kasbiy faoliyati jarayonida zarur bo‗ladigan kasbiy sifatlar va 
bilimlarni shakllantirish imkoniyatlarini oshiradi. 
Mazkur muammolarni samarali hal etishda bo‗lg‗usi mutaxassislarda matematik modellashtirish bo‗yicha 
yetarli bilim, malka va ko‗nikmalarni hosil qilish davr talabi bo‗lib qolmoqda. 
―Model― so‗zi lotincha ―modulus‖ so‗zidan olingan bo‗lib, o‗zbek tilida ―o‗lchov‖, ―namuna‖, ―me‘yor‖ - 
degan ma‘noni anglatadi.
Modellashtirish esa - ma‘lum bir jarayon (masalan, matematik, fizik, texnologik, biologik va h.k.)ning 
matematik ifodasini tuzishdan iborat. 
Ushbu tushunchani aniqlash uchun mavjud bo‗lgan yondashuvlarni ko‗rib chiqamiz. 
Bu borada N.M.Amosov: ―model tushunchasining kengliligi va mohiyatiga ishora qilib, uni umumfanlarning 
o‗ta muhim kategoriyalaridan biri sifatida izohlaydi. Ushbu tushunchaning umumfan darajasidagi atamasi 

---

55 
konkretlashgan bo‗lib, u ―har qanday ilmiy yondashuv o‗rganilayotgan hodisaning modelini tuzish bilan bog‗liqdir‖ - 
degan hulosaga asoslanadi
Demak, haqiqiy ob‘ekt (original) ni o‗rganish jarayonida uning o‗rnini bosa olishi, ya‘ni originaldagi muhim 
alomatlarni o‗zi mujassamlashtirgan biror material yoki tasavvur etilayotgan ob‘ekt - model hisoblanar ekan. Chunki,