Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

РУС ТИЛИ ДАРСЛАРИДА ТАЪЛИМ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АҲАМИЯТИ  
САФАХОНОВА Н.Х., 
Фарғона вилояти, Ўзбекистон тумани, 26-умумтаълим мактаби. 
Мултимедиа воситалари: мултимедиа проектор СТХ Ез Про 500 –бу қурилма Германияда ишлаб 
чиқарилган бўлиб, компютер, видеомагнитофон, видеокўзнинг ахборотларини экранга чиқариш 36 имкониятига 
эга. Проектор ихчамлиги, ўрнатиш осонлиги фойдаланувчига катта қулайлик яратади. Проекторнинг устки 
қисмида бошқариш тугмалари жойлашган бўлиб, улар панелдаги 4 та тугма ва кўрсаткичлардан иборат.
Доскадан фойдаланишни ҳам режалаштириб олиш зарур. Бунинг учун ўтиладиган мавзу бўйича 
доскага ѐзиладиган матн ва чизмалар тартиб билан режалаштириб, қоғозга хомаки 44та а44ҳ ишлаб чиқилади.
Доскадан фойдаланишнинг асосий қоидалари:
- барча ѐрдамчи воситаларни олдиндан тайѐрлаб қўйиш; 
- доскага аниқ ва орфографик хатоларсиз ѐзиш; 
- матн ѐки чизмалар оралиқларин бир хил тақсимлаш; 
- рангли бўрларни дидактик талабларга мос келган ҳолатда ишлатиш; 
- таълим олувчилар билан доим ―кўз алоқаси‖ ни сақлаб туриш; 
- фақат бир томонга эмас, барча таълим олувчиларга қараб гапириш; 
- ўзлаштириш натижаларини текшириб туриш; 
- муҳим бўлган маълумотларга алоҳида эътиборни ѐрдамчи воситалар ѐрдамида қаратиш. 
Ўқув жараѐнини бу воситасиз тасаввур этиш қийин. Асосий қулайлиги шундаки, слайдларни 
компютерда ѐки шунингдек қўлда профессионал даражада тайѐрлаш мумкин. Улардан исталган пайтда 
фойдаланиш ва иш ўрни ўзгарганда бошқа жойга ўтказиш мумкин.
Слайдларни тайѐрлаш учун қуйидаги материаллар керак бўлади:
- атсетатли қоғоз – сони толадан тайѐрланган тиниқ қоғоз; 
- алоҳида қопламага эга, нусхалаштириш мумкин бўлган слайдлар; 

---

45 
- слайдларга ѐзиш учун фломастерлар (доимий ѐки сув билан ўчириш мумкин бўлган); 
- слайдларни тозалаш учун спирт; 
- символи асбоблар (шаблонлар, чизғич ва шу кабилар). 
Таълим жараѐнида мултимедиа воситалари ѐрдамида дарсларнинг самарадорлигини ошириш ҳозирги 
куннинг долзарб масалаларидандир. Ривожланган хорижий давлатларда ўқитишнинг бу усулини таълим 
соҳасининг барча йўналишлари бўйича тадбиқ қилинмоқда. Ҳозирги амалиѐт шуни кўрсатмоқдаки, мултимедиа 
воситалари ѐрдамида ўқувчиларни ўқитиш икки баробар самарали бўлмоқда. Мазкур восита ѐрдамида 
ўқитишда анъанавий таълим усулларига нисбатан ўртача 30% гача вақтни тежаш мумкин ҳамда олинган 
билимлар ўқувчилар хотирасида узоқ муддат сақланиб қолади. Маълумки, эшитган материалнинг тўртдан бир 
қисми хотирада қоладиган бўлса, ўқувчиларга бериладиган материалнинг видео (кўриш) орқали амалга 
оширсак, ахборотни хотирада сақланиб қолиши ва тасаввур қилиш имконияти 25-30% гача ортади. Шунингдек, 
мазкур ўқув материаллари аудио, видео, графика кўринишида мужассамлаштирилган ҳолатда ўқувчиларга 
берилса, материалларни хотирада сақлаб қолиш 75% га ортиши кузатилмоқда. 
Хулоса қилиб айтганда хозирги кунда таълим жараѐнини сифатли ташкил этиш бугунги куннинг ўта 
долзарб муаммоси сифатида давлат сиѐсатининг кун тартибига киритилган. Шу ўринда айтиб ўтиш лозимки, 
ўқувчиларни бадиий асарлар билан танишитирш орқали биз уларда кўплаб инсоний фазилатларни тарбиялашга 
эишишимиз мумкин бўлади. Шундай экан биз ўқувчиларга мавзуни тушунтиришда уларни ҳар томонлама 
билимларни осон ўзлаштиришлари учун етарли шароит яратиб беришимиз, замонавий таълимнинг барча 
ютуқларидан фойдаланган ҳолда дарсларни самарали ташкил қилишимиз лозим. Бунда албатта техник 
воситалардан фойдаланишиниг аҳамияти жуда катта бўлиб, бунда биз 70-80% гача самарадорликка
эришишимиз мумкин. Бугунги кунда бошланғич синф ўқувчиларини техник воситалардан фойдаланиш орқали 
дарсларни ташкил этиш биз ўқувчиларни мавзуни тўлиқ тушунишларига, тез ўқиш малакаларни 
ривожланишига, воқеа ҳодисаларни таҳлил қилиш ва хулоса чиқаришга ўргатиб боришимиз мумкин бўлар 
экан. Шу билан бирга вақтдан унумли фойдаланиб, дарсда муҳокама ва таҳлил учун кўпроқ вақт ажратишимиз 
мумкин бўлади. Дарсларда техник воситалардан асосан компютер воситалари, видеопроекторлар, ДВД ҳамда 
ВСД плеерлар, аудио магнитафонлардан фойдаланиш орқали мавзуга оид материалларни тўла 
ўзлаштиришларига эришишимиз мумкин.