Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

БОШЛАНҒИЧ СИНФЛАРДА ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ҚЎЛЛАНИЛИШИ 
 
САБИРОВА М.Ю., 
А.П.Чехова номли № 21 умумий ўрта мактаб, Қазахстан Республикаси, Шымкент шахри, 
Ҳозирги кунда ўқувчилардан мустақил фикрлашни, функционаллик саводхонлигини ошириш устида 
ишлаш талабга мувофиқ. Ўқувчиларнинг фикрлаш қобилиятларини ривожлантириш учун турли педогогик 
технологиялардан унумли ва ўринли фойдаланишимиз даркор. Қозоғистоннинг эллик миллат қаторига кириш 
мақсадида элимиз учун асосий бўлган мактаб ўқувчиларининг саводхонлигини ривожлантириш 
стратегиясининг вазифаси, шахснинг ҳар томонлама юқори даражада мустақил ўйлай оладиган, яъни бирор бир 
натижага эриша оладиган, ўз касбини тўғри танлай оладиган қобилиятга эга бўлиб, умр бўйи билим олишга
тарбиялашдир. Бу юқорида айтилган фунционал саводхонлик сифатлари мактаб ҳаѐтида қолиплашади ва 
ўқувчини дарсдан ва мактабдан кейинги фаолиятида ўз устида мустақил ишлаш, билим доирасини 
кенгайтиририб бориш кўникмаларини ҳосил қилади 
Бошланғич таълим ѐш авлодга таълим – тарбия беришнинг пойдевори ҳисобланади. Шу сабабли ҳам 
бошланғич синф ўқитувчиси педогогик, методик ва психологик тамойилларга амал қилиб, ҳар бир ўқитувчи ўз 
концепциясига эга бўлиши ва тизимли равишда болаларга сифатли билим беришдагина ўқитишнинг энг маъқул 
усулларини қўллаши орқалигина мақсадга эришиши мумкин. Узлуксиз таълим жараѐнида олиб борилаѐтган 
барча ҳаракатлар шу мақсадни амалга оширишда муҳимдир. 

---

39 
Кембридж университетининг ўқитиш 
методларига асосланиб, ўрта муддатли режалаш 
дарсларига 
асосланиб 
7 
модул 
услуб 
элементларидан 
дарсларимда 
фойдаланмоқдаман. Булар қуйидагилар: 
Интерфаол усули ўқувчиларнинг шахс 
сифатида 
шаклланиши, 
индивидуал 
қобилиятларини 
ошириш, 
ижодий 
мустақилликни таъминлашда муҳим манба 
ҳисобланади. Ўқувчилар гуруҳларга бўлиниб 
ишлашади, юзма-юз туриб бахс-мунозарага 
киришиш имкониятига эга бўладилар. Бу 
имконият туфайли уларда ўз фикрини мустақил 
баѐн қилиш, ўзгаларнинг асосий фикрлари 
билан ҳисоблашиш, гуруҳда ўқитувчисиз алоқа 
қилиш, тилнинг ривожланиши, ҳамкорликнинг 
ижтимоий шакллари каби ҳислатлар камол 
топади. 
Ҳар қандай дарс ўқувчиларнинг ижодий 
фаолиятларини 
ривожлантиришга 
йўналган 
бўлиб, ўқитувчи қуйидаги шартларни ҳисобга 
олиши керак: ўқитувчи ўқувчиларнинг ижодий 
фаолликларини рағбатлантирувчи, уларнинг индивидуал мойилликлари, қизиқишлари ва қобилиятларини 
аниқлашга имкон берувчи педогогик фаолият натижаларини ҳисобга олишнинг технологиялаштирилган 
формалари билан қуролланган бўлишлиги шарти. Бунда, технологик воситалар ҳам педогогик-технологик 
ҳодисалар қаторида муҳим ўрин тутади.
Танқидий фикрлашга ўргатиш, диологлардан унумли фойдаланиш, баҳолашга қўйиладиган талаблар, 
ўқувчилар иқтидорини кашф этиш, ахборий-коммуникация технологияларидан унумли фойдаланиш каби 
йўналишларда ҳамкасблар билан бирга иш тутишимиз самара беришига кўзимиз етди. Ўқувчилар эса 
замонавий таълим технологиялари асосида ўқий бошлагач, нафақат билим олиш, балки ундан кундалик ҳаѐтда 
фойдаланишни ўрганишади.
Шу мақсадни кўзлаган ҳолда иш тажрибамда 7 модулнинг бир неча услубларидан унумли фойдаланиб 
келмоқдаман. Булар гуруҳлар билан ишлаш, диолог, танқидий фикрлаш ва баҳолашдир.
М.Бахтин айтганидек ―Фақат диолог орқали ўқувчининг ўйлаш қобилияти ривожланади‖.
Мерсер ва Литлтоннинг илмий текширишлар натижаси кўрсатдики, диолог дарснинг маркази бўлиб 
ҳисобланиб, ўқитиш давомида диолог услуби яхши натижалар кўрсатди.(2007)
Диолог ўқувчи ва ўқитувчи орасидаги асосий алоқа воситасидир. Фақат диолог орқалигина ўқувчилар 
бир-бири билан фикр алмашади, янги дарсни қандай тушунганларини билишга ва кейинги дарсларимни қай 
даражада режалаштиришимга яқиндан ѐрдам беради. Шу сабабли мен ўз дарсларимда бу услубдан кўп 
фойдаланаман.
Гуруҳлар билан ишлашда ўқувчиларни бир-бири билан мулоқатда бўлишга, ҳар сафар турли ўқувчилар 
билан фикр алмашишга, чунки гуруҳда улар якка ўзи айтолмаган нарсасини айта олиши, бир-бирини қўллай 
олиш имкониятига эга бўладилар. Гуруҳлар бир-бирига савол-жавоб бериши ва икки овора ишлаши, ўз-ўзини 
баҳолаши уларни дарсга бўлган қизиқишини орттириб ва энг муҳими ўқувчилар нутқи устида ишлашига ѐрдам 
бермоқда.
Гурухлар 
билан 
ишлашда 
ўқувчиларда 
жонланиш, 
қизиқувчанлик 
кучайди. 
Биргаликда 
бажарган 
ишларининг 
натижалари сезилди.Ўз фикрини мустақил айта оладиган бўлдилар.
Гуруҳда ҳар бир ўқувчи ўз хиссасини қўшадиган ва дарсга бўлган 
қизиқиши ортди.
Баҳолаш-бу билимнинг натижасидир. Бугунги кунда 
критерияли яъни ўз-ўзини баҳолашни муҳим деб ҳисоблаймиз. Ўз-
ўзини баҳолаш билан бирга, бир-бирини баҳолаш усулларини 
қўлласак бўлади. Бу билан ўқувчи ўз билимини қай даражада 
эканлигини англаб етади. Баҳолаш - бу ўқитиш билан билим 
беришнинг ажралмас бўлаги. Баҳолашнинг икки тури мавжуд 
формативли ва суммативли. Мен ўз дарсларимда кўпинча 5 балли 
баҳолаш система асосида, ўз-ўзини баҳолаш варақчасига, ҳар бир 
топшириқни ўқувчилар баҳолаб боради, дарс якунида эса умумий 
баҳоси қўйилади.
―Замонга мос фикрлайдиган инсонни янгича фикрли муаллимгина тарбиялайди‖, деган Юртбошимиз 
Н.Назарбаевнинг мақсади ҳам ҳозирги замонга мос, жуфт ва гуруҳ бўлиб ишлай олишга, ўз фикрини очиқ –
ойдин айтиш, фикр алмашишга қодир муаллимнинг мавқеини юқори кўтаришдир. 

---

40 
Биз ўзимиз фарзандларимизни нимага ўргатаѐтганимизга 
ишонч билдиришимиз керак.(В.Вильсон) Шу сўзларга амал қилган 
ҳолда кундалик иш режамни режалаштираман.
2-Б синфида ўзбек тилидан 1 соатлик дарсимнинг натижалари.