Мактабгача ёшдаги болаларнинг психологик ривожланиш диагностикаси.

«ГРАФИК ДИКТАНТ» МЕТОДИКАСИ

«График диктант» методикаси мураккаблик даражаси ўсиб борадиган қилиб тузилган учта график тасвирдан иборат. Тест катак қоғозда бажарилади.
«График диктант» методикаси боланинг ўқув фаолиятига индивидуал тайёрлиги ҳақида керакли маълумотларни беради. Ўқитиш ўқитувчининг ўқувчига у ёки бу ўқув маълумотини бериш эмас, балки ўқувчининг мустақил фаолияти шакллантириладиган муҳитни яратишдан иборат.
График диктант мактабгача ёшдаги боланинг ўқитувчини тинглашга, диққатини жамлай олишга, тушунтиришларни эслаб қолишга қодир ёки қодир эмаслигини кўрсатади. Одатда, кўпчилик болалар 6-7 ёшда вербал кўрсатмаларда берилган топшириқларни бажаришда қийналишади. Бундай ҳолларда психолог доскада «катак қоғозни» чизиб, унда вазифани тўғри бажариш йўлини кўрсатиб бериши мақсадга мувофиқбўлади.

Методикани ўтказиш бўйича кўрсатмалар

Психолог вазифани бажаришни қуйидагича тушунтиради:

«Ҳозир биз сиз билан ҳар хил нақшларни чизамиз. Улар чиройли ва аниқ чиқишига ҳаракат қилиш керак. Бунинг учун сиз мени диққат билан эшитишингиз керак. Мен қайси томонга ва нечта катакка чизиқ чизиш кераклигини айтаман. Сиз фақат мен айтгандек чизиқларни чизинг. Чизиқ чизганингиздан сўнг, уни қандай давом эттириш кераклигини айтгунимча кутиб туринг. Қаламни қоғоздан узманг, чизиқ узлуксиз бўлиши керак».
Ўнг қўлини ҳамма биладими? (Ҳамма ўнг қўлини кўтаради). Ҳамма чап қўлини биладими? (Ҳамма чап қўлини кўтаради). Мен: «Ўнг томонга бир катакка чизиқча чизинг дега-

Жуда яхши

нимда, сиз бундай чизиқ чизасиз». (Доскада ёки қоғозда кўрсатади). Энди мен чизиқни иккита катак юқори, сўнгра учта катак ўнгга чизаман. (Доскада ёки қоғозда кўрсатади). Сўнгра психолог нақш машқини кўрсатади: «Биринчи нақшни чизишни бошлай-миз. Қаламни энг юқори катакка қўйинг. Қаламни қоғоздан узмасдан чизиқни чи-зинг: бир катак пастга. Қаламни қоғоздан узманг. Энди бир катак ўнгга. Бир катак юқорига.

Яхши
Бир катак ўнгга. Бир катак пастга. Бир катак ўнгга. Бир катак юқорига. Бир катак ўнгга». Сўнгра худди шундай нақш чизишни мустақил давом эттиринг.
Психолог диктант қилиш вақтида болалар аввалги чизиқларни тугатиб ул-гуришлари учун етарлича танаффус қилиши керак. Нақшни мустақил давом эттириш учун 1,5-2 дақиқа вақт берилади. Нақш албатта қатор охиригача да-вом эттирилиши керак. Психолог болалар ишни бажариш жараёнида ҳар сафар кўрсатилган нуқтадан бошлашларини кузатиб туради, болаларни руҳлантиради (сен албатта уддасидан чиқасан, яна бир уриниб кўр). Шу билан бир вақтда нақшни бажариш бўйича ҳеч қандай аниқ кўрсатма берилмайди.