Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi uslubiy

VII BOB. MAKTAB YOSHIDAGI BOLALAR 

JISMONIY TARBIYASINING UMUMIY TAVSIFI

7.1. Jismoniy tarbiyaning ba’zi bir tomonlari

O‘g‘il  bolalarda  (12  yosh)  jinsiy  yetilishning  boshlanishi 

bilan  bo‘yning  oshishi  yiliga  6-10  sm,  gavda  og‘irligi  4,0 

kg,  ko‘krak  qafasining  aylanasi  esa  3-5  sm  ga  yetadi.  Tana 

uzunligining o‘sishi, ayniqsa, 12 yoshdan 16 yoshgacha jadal 

rivojlanadi, gavda vazni o‘rtacha 25-35 kg ni tashkil qiladi.

Shunday  qilib,  o‘smirlar  va  yoshlarning  notekis  jismoniy 

rivojlanishi  ro‘y  beradi.  Gavda  vazni,  bo‘yning  va  ko‘krak 

qafasi  aylanasining  o‘sishi  tengsiz  proporsiyalarda  namoyon 

bo‘ladi.

Barcha  yoshdagi  guruhlarda  vaznning  o‘sishi,  ko‘krak 

qafasining  o‘sishidan  ko‘ra  ancha  yuqori.  O‘g‘il  bolalarda 

mushaklarning ko‘ndalang hajmlari va og‘irligining o‘sishidan 

gavda  uzunligining  oshish  ustunligi  ko‘proq.  Mushaklar 

massasi tana massasiga nisbati bo‘yicha 15 yoshda taxminan 

33% ga yetadi, 17-18 yoshda esa 44% ni tashkil qiladi.

Maktab yoshida tezkorlik sakrab-sakrab sentitiv o‘sishning 

ikki davri orqali o‘tadi: birinchisi -8-10 yoshda, ikkinchisi 13-

15 yoshda, 15-17 yoshda yugurishning tezkorlik darajasi hatto 

birmuncha pasayishi, masofadan o‘tish tezligi faqat qadamlar 

uzunligi  va  oyoqlar  kuchining  ko‘payishi  hisobidan  o‘sishi 

mumkin.  Bunday  tabiiy  qonuniyat  aynan  o‘xshash  yoshda 

uslublar va vositalarni tanlashni talab qiladi.

Qizlarda mushak kuchining sakrab-sakrab o‘sishi 10 dan 13 

yoshgacha davrda kuzatiladi. 14 yoshda kuchning tabiiy o‘sishi 

ularda sekinlashadi, 14-16 yoshlar o‘rtasida esa hatto pasayishi 

mumkin.  17  yoshda  qizlarda  kuchning ko‘rsatkichlari yana 

ko‘payadi, ammo nihoyatda kam.

---

47

O‘g‘il  bolalarda  8  dan  to  15  yoshgacha  kuchning  ravon 

o‘sishi ro‘y beradi. 15 dan 17 yoshgacha esa barcha mushak 

guruhlarining absolut kuch ko‘rsatkichlari keskin sakrashi 

ta’kidlanadi, 18 yoshda mushak kuchning jadal o‘sishi ancha 

pasayadi, ba’zida esa batamom to‘xtaydi..

Chaqqonlikni (yoki koordinatsion qobiliyat) tarbiya 7 dan 

to 12-13 yoshgacha eng ko‘p darajada e’tibor beriladi. Shunga 

qaramasdan, koordinatsiyaga ega, lapashang o‘smirlar chaqqon 

yuqori koordinatsiyaga ega bo‘lgan tengqurlari bilan unchalik 

teng emas.

Maktab  yoshidagi  bolalarning  organizmi  ikki  muhim 

xususiyatga ega, ularni bilish maktab o‘qituvchisiga jismoniy 

sifatlarni tarbiyalash masalalarini muvafaqqiyatli yechishga 

imkon beradi: