Makroiqtisodiyot o`quv-uslubiy majmua

6.4. Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar. Akselerator modeli.
Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi eng muhim omillardan biri bo`lib kutilayotgan sof foyda normasi hisoblanadi. Agar real foiz stavkasi bilan investitsiya xarajatlari miqdori o`rtasida teskari bog`liqlik bo`lsa, kutilayotgan sof foyda normasi (KSFN) dinamikasi bilan investitsiya xarajatlari o`rtasida to`g`ri bog`liqlik bor.
Agarda kutilayotgan foyda me‘yori foiz stavkasidan yuqori bo`lsa, investitsiyalash foydali va aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda miqdoridan yuqori bo`lsa, investitsiyalash foydali bo`lmay qoladi.
Misol uchun, zavodga 100000 so`mlik yangi stanok sotib olindi. Yangi stanokni qo`llashdan zavod 10.000 so`m sof foyda olgan bo`lsin. Kutilayotgan sof foyda normasi quyidagicha aniqlanadi:
KSFN = 10000 / 100000 x 100 = 10%.
Investitsiya xarajatlari foyda keltirishini aniqlashda nominal foiz stavkasi emas, balki real foiz stavkasi hisobga olinadi. Real foiz stavka narxlar darajasining o`zgarishini aks ettirib, nominal stavkadan inflatsiya darajasi ayirmasi ko`rinishida aniqlanadi. Masalan, nominal foiz stavkasi 16% ga teng bo`lsa, inflatsiya darajasi yiliga 12% ni tashkil etsa, unda real foiz stavkasi 4 foizini (16%-12%) tashkil etadi.
Investitsiya xarajatlari dinamikasiga ta‘sir etuvchi boshqa omillar quyidagilar kiradi:

1. 
   Soliqqa tortish darajasi;
   
2. 
   Ishlab chiqarish texnologiyalaridagi o`zgarishlar;
   
3. 
   Mavjud bo`lgan asosiy kapital miqdori;
   
4. 
   Investorlarning kutishi;
   
5. 
   Yalpi daromadlarning o`zgarishi.
   

Soliqqa tortish darajasining pasayishi hamda yangi texnologiyalarning paydo bo`lishi kutilayotgan sof foyda normasining (real foiz stavkasi o`zgarmagan sharoitda ham) ko`payishga olib keladi. Bu esa investitsiya xarajatlarining ortishiga turtki beradi.
Investitsiyalar hajmining YaIM yoki daromadlar darajasiga bog`liqligini akselerator modeli aks ettiradi: