Makroiqtisodiyot o`quv-uslubiy majmua

10.3. Pulga talabning keynscha nazariyasi
Pulga talabning Keyns nazariyasi, likvidlilikning afzalligi nazariyasi, pulni naqd ko`rinishda saqlashga kishilarni undovchi uch sababni ajratib ko`rsatadi:

1. 
   transaksion sabab (joriy bitimlar uchun naqd pulga talab);
   
2. 
   ehtiyotkorlik sababli (ko`zda tutilmagan holatlar uchun ma‘lum miqdorda naqd pullarni saqlash);
   
3. 
   spekulyativ sabab (foyda olish maqsadida qimmatli qog`ozlar sotib olish uchun pulga talab).
   

Spekulyativ sabab foiz stavkasi bilan obligatsiyalar kursi o`rtasidagi teskari bog`liqlikka asoslanadi. Agar foiz stavkasi ko`tarilsa, obligatsiyalar bahosi pasayadi, ularga talab esa oshadi. Bu esa o`z navbatida, naqd pul zahiralarining qisqarishiga hamda naqd pullarga talabning pasayishiga olib keladi.
Pul likvidlilik xususiyatiga ega bo`lganligi uchun ham aholi uni saqlashni afzal biladi. Likvidlilikning afzalligi nazariyasi ko`rsatadiki pulga bo`lgan talab miqdori foiz stavkasiga bog`liq. Foiz stavkasi naqd pul vositalarini qo`lda ushlab turishning muqobil xarajatlari miqdorini, ya‘ni, siz foiz olib kelmaydigan naqd pullarni qo`lda ushlab turgan sharoitda yo`qotadigan pul miqdorini bildiradi. Nonning narxi non talabi miqdoriga ta‘sir qilganidek, naqd pullarni qo`lda ushlab turish miqdori ham pul zahiralariga talab miqdoriga ta‘sir ko`rsatadi. Shuning uchun foiz stavkasi oshganda, insonlar boyliklarini naqd pul shaklida kamroq ushlab turishga harakat qiladi.
Real pul zahiralariga talab funksiyasini quyidagi ko`rinishda yozamiz: M/R = f(R)
Bu tenglama ko`rsatayaptiki, pulga bo`lgan talab miqdori foiz stavkasi funksiyasi ekan. Grafikda foiz stavkasi va real pul zahiralari miqdoriga talab teskari bog`liklikka ega ekanligi ko`rinadi. Chunki, yuqori foiz stavkasi pulga talab miqdorining kamayishini ko`rsatadi
Klassik va keynschilarga xos yondashuvlarni umumlashtirib, pulga talabning quyidagi omillarini ajratib ko`rsatish mumkin:
1) daromadlar darajasi; 2) pulning aylanish tezligi; 3) foiz stavkasi.
Agar klassik nazariya pulga talabni asosan, real daromad hajmi bilan bog`lasa, keynschilarda esa pulga talab asosan, foiz stavkasiga bog`liq deb hisoblanadi.

10.1-rasm. Pulga talab grafigi³⁵

Pulning aylanish tezligini hisobga olmaganda, real pul qoldig`iga talab formulasi quyidagicha bo`ladi: