Makroiqtisodiyot” Ma’ruzalar matni O’zbekiston Respublikasi Okiy va O’rta

Siyosiy jarayon va siyosatchilarning ishonmasligi

Ba’zi iqtisodchilar iqtisodiy siyosatni, siyosatchilarning mulohazakorligini hayot uchun juda muhim bo`ladi deb ishonishadi. Garchi bu qarash iqtisodiyga qaraganda siyosiyroq bo`lsada, iqtisodiy siyosatning qay darajada markaziy o’rinni egallashini ko`rsatadi. Agar siyosatchilar muomilaga layoqatsiz bo`lsa, unda biz ularni xohishga ko`ra pul-kredit va soliq-budjet siyosatining kuchli vositalardan foydalanishini xoxlamaymiz. Iqtisodiy siyosatda maxoratsizlik bir necha sabablarga ko`ra paydo bo`ladi. Ba’zi iqtisodchilar siyosiy jarayonga yengiltaklik bilan qarashadi, balki maxsus qarashli guruhlar kuchlari o’zgarganligi uchundir. Bundan tashqari, makroiqtisodiyot ongli qaror qabul qilishi uchun siyosatchilarda bu haqda yetarli bilim yo`qligini takidlaydi. Bu bilimsizlik noto`gri qarorlarni taklif qilish imkonini beradi, murakkab muommolarni yechimlarini tashqi ko`rinishdan jozibador qilib ko’rsatadi. Bunday yengiltaklik oqibatida siyosiy jarayon ko`pincha obro’li iqtisodchilardan safsatabozlarni maslahatlarini bir- biridan ajrata olmaydi. Iqtisodiy siyosatda opportunizim siyosatchilarning maqsadlari aholi faravonligi yo`lida ziddiyatlar vujudga kelganda paydo bo’ladi. Bazi iqtisodchilar siyosatchilar kabi makroiqtisodiy siyosatdan o`z maqsadlariga erishishda foydalanishlaridan saqlanadilar. Agar aholining ovoz berishi saylov vaqtiga to’g’ri kelsa, siyosatchilar iqtisodiyotni yaxshi qilib ko’rsatishi uchun yaxshi rag`bat oladilar. Prizident kamroq investitsiya darajasi bilan iqtisodiyotda turg`unlikni kelishiga sababchi bo`lishi mumkin, keyingi saylovda kamroq ishsizlik darajasiga erishib, bu saylov kuni inflatsiya va ishsizlikni pasayganligini bildiradi. Iqtisodiyotni mohirona yo`l bilan boshqarish siyosiy biznes davri deb atalib siyosiy olimlar va iqtisodchilar tomonidan keng izlanishlar olib borishga sabab bo`lgan²⁹.



²⁹ William Nordhaus, “ Siyosiy biznes davri”, iqtisodiy tadqiqotlar tahriri 42 (1975): 169-190; va Edward Tufte, iqtisodiyotning siyosiy nazorati (Princeton, N.J.: Princeton universiteti nashri, 1978).
Siyosiy jarayonda shubxalarni davom etishi bazi iqtisodchilarni siyosat faoliyatidan tashqarida iqtisodiy siyosatni himoya qilishga olib keladi. Bazilari konstitutsiyaga o`zgartirish kiritishni shuningdek, balanslashgan byudjetni ham o’zgartirishni maqullashadi, bu qonun chiqaruvchilarni qo’lini bog’laydi va iqtisodiyotni ham mahoratsizlikdan, ham opportunizmdan saqlaydi.