Makro va mikro iqtisodiyot fanidan mustaqil ish

IJOBIY TASHQI TA’SIRLAR

Ba’zi faoliyatlar uchinchi shaxslarga ham harajatlar joriy qilsa ham, boshqalar

bundan foyda olishadi. Masalan, ta’limni olaylik. Aksariyat hollarda, ta’lim

foydasi xususiydir: ta’lim iste’molchisi yaxshi ishchi bo`lib yetishadi va shuning

bilan yuqori maosh sifatida foyda oladi. Ammo ushbu xususiy foydadan tashqari,

ta’lim ijobiy tashqi ta’sir hosil qiladi. Ulardan biri shuki, yaxshi ta’lim olgan

odamlar ko`proq biladigan saylovchilar bo`lishadi, bu esa hamma uchun yaxshiroq

hukumat bo`lishini anglatadi. Yana bir tashqi ta’siri shuki, ko`proq ta’lim olgan

aholi past jinoyat darajasini anglatadi. Uchinchi tashqi ta’siri shuki, ko`proq ta’lim

olgan aholi texnologik rivojlanishni va tarqalishini ta’minlaydi, bu esa hamma

uchun samaradorlik va yuqori maoshga olib keladi. Ushbu uchta ijobiy ta’shqi

ta’sir sabab, odamlar ko`proq ta’lim olgan qo`shnilari bor bo`lishini xohlaydi.

Ijobiy ta’shqi ta’sirlar tahlili salbiy ta’shqi ta’sirlar tahliliga o`xshaydi. 3-

rasmda ko`ringanidek, talab chizig`i jamiyat uchun tovar qiymatini aks ettirmaydi.

Ijtimoiy qiymat xususiy qiymatdan yuqori bo`gani sababli, ijtimoiy qiymat chizig`i

talab chizig`idan yuqori bo`ladi. Maqbul miqdor ijtimoiy qiymat va taklif chizig`i

(harajat) kesishgan nuqtada bo`ladi. Shunday ekan, ijtimoiy maqbul qiymat

xususiy bozor aniqlagan miqdordan yuqori bo`ladi.

Yana bir marta, hukumat bozor ishtirokchilarini tashqi ta’sirni o`zlashtirishiga

undab bozor muvaffaqiyatsizligini to`g`riirlashi mumkin. Ijobiy tashqi ta’sirlar

holatidagi to`g`ri javob, xuddi salbiy tashqi ta’sirlar holatining teskarisi bo`ladi.

Bozor muvozanatini ijtimoiy maqbul darajaga yaqinlashtirish uchun, ijobiy tashqi

ta’sir subsidiya kiritishni talab qiladi. Aslida ham, bu hukumatni amaldagi

siyosatining o`zginasi: ta’lim davlat maktablari va hukumat grantlari asosida

subsidiya bilan ta’minlanadi.

Xulosa qilish uchun: salbiy tashqi ta’sirlar bozorlarni ijtimoiy zaruriyatdan

ko`proq miqdorda ishlab chiqarishga undaydi. Ijobiy tashqi ta’sirlar bozorlarni

ijtimoiy zaruriyatdan kamroq miqdorda ishlab chiqarishga undaydi. Bu muammoni

yechish uchun, hukumat salbiy tashqi ta’sirli tovarlarga soliq solish va ijobiy tashqi

ta’sirli tovarlarga subsidiya berish orqali tashqi ta’sirlarning o`zlashtirilishiga

erishadi.