|
Qog
‘
onoq suvi
(amnion suyuq-
ligi). Amnion bo‘shlig‘idagi suyuq-
lik-qog‘onoq suvi homiladorlik-
ning oxirgi oylarida 1–1,5
l
ga
yetadi. Qog‘onoq suvi (homila at-
rofidagi suv) amnion eliteliysining
sekretsiyasi natijasida hosil bo‘ladi;
ehtimol, ona qon tomirlaridan su-
yuqlik sizib o‘tishi va homila buy-
raklarining ishlashi natijasida ham
qisman hosil bo‘lishi mumkin.
Qog‘onoq suviga epidermis tan-
gachalari, teridagi yog‘ bezlarning
mahsuli va homilaning mayin tuklari aralashgan bo‘ladi.
41-rasm.
Bachadonda pardalarning
joylashuvi (sxema):
1–chorion laeve; 2–amnion; 3–
qo‘shilib ketgan decidua capsularis
bilan decidua parietalis; 4–amnion
bo‘shlig‘i; 5–kindik; 6–decidua
basalis; 7–chorion frondosum.
2
1
3
4
6
5
7
88
Qog‘onoq suvining tarkibida oqsil, tuzlar, mochevina, yog‘,
qand va gormonlar (follikulin, gonadotrop gormon) bor.
Qog‘onoq suvining fiziologik ahamiyati katta:
1) suv homilaning bemalol harakatlanishi va taraqqiy etishi
uchun sharoit tug‘diradi, suv yetishmasligi homiladagi tug‘ma
majruhliklarga sabab bo‘ladi;
2) suv homilaning nozik organizmini noqulay tashqi
ta’sirlardan saqlaydi;
3) suv kindikni homila gavdasi bilan bachadon devori o‘rtasida
qisilib qolishdan saqlaydi (kindikning qisilishi natijasida homila
nobud bo‘lishi mumkin);
4) qog‘onoq suvi bilan to‘la homila pufagi tug‘ruq vaqtida bacha-
don bo‘yni ochilish davrining normal o‘tishiga yordam beradi.
PLATSENTA
(placenta)
Platsenta
4
homilaning nafas olishi, oziqlanishi va homilada
modda almashishi natijasida hosil bo‘lgan ortiqcha moddalarni
chiqarib yuborishga yordam beradigan eng muhim organdir. Pla-
tsenta o‘pka, hazm a’zolari, buyrak, teri va boshqa a’zolarning
funksiyasini ham bajaradi. Platsentada gonadotrop gormonlar, es-
trogen gormonlar va progesteron hosil bo‘ladi: unda gidrokortizon,
bo‘y o‘stiradigan gormon, adrenokortikotrop va boshqa gormonlar
ham borligi aniqlangan.
Platsentaning to‘qimasida oqsillar, uglevodlar, liðidlar, fosfatid-
lar, vitaminlar, mikroelementlar, temir va boshqa moddalar bor.
Platsentaning tashqi yopqichi protoplazmatik massa qavati (bu
yopqichda hujayralar qobig‘i bo‘lmaydi) bo‘lib, unda yadrolar joy-
lashadi. Bu qavat
sinsitiy
deb ataladi. Ana shu qavat desidual parda-
ning hujayralarini va tomirlarini eritish xususiyatiga ega. Sinsitiy tagida
Langxans hujayralari qavati yoki sitotrofoblast joylashadi.
Ba’zi vorsinkalar
decidua basalis
ga o‘sib kirib, desidual hu-
jayralarni va tarvaqaylab ketgan keng tomirlarni eritib yuboradi. Bu
vorsinkalar platsentaning onaga va homilaga taalluqli qismlarini bir-
biriga bog‘laydi (biriktiruvchi vorsinkalar). Juda mayda vorsinkalar-
dan ko‘pchiligi vorsinkalararo bo‘shliqda erkin holda tugaydi va shu
joyda oqib turgan qonda muallaq holda suzib yuradi. Platsentaning
4
Platsenta – yo‘ldoshning faqat bir qismi, shuning uchun uni «yo‘ldosh» bi-
lan almashtirish yaramaydi. U bola o‘rni deb ham ataladi.
89
onaga taalluqli qismidagi tomirlar sinsitiy bilan yemirilishi natija-
sida vorsinkalarni o‘rab turgan qon shu tomirlardan oqib chiqadi.
Vorsinkalarni o‘rab turgan platsentaning onaga taalluqli yuzasidagi
tomirlarni sinsitiy tomonidan yemirilishi natijasida oqib chiqadi va
to‘planadi (42-rasm).
Platsentaning tashqi ko‘rinishi yumaloq, qalin, yumshoq kul-
chaga o‘xshaydi. Homiladorlik oxirida va tug‘ruqqa yaqin platsenta
diametri 15–18 sm, qalinligi 2–3 sm, vazni 500–600 g ga yetadi.
Platsentaning ikkita yuzasi bor: bir yuzasi bachadon devoriga
qaragan bo‘lib, onaga tegishli yuza deyiladi, ikkinchi yuzasi ich-
kariga, amnion bo‘shlig‘iga qaragan bo‘lib, homila yuzasi deb ata-
ladi (42-rasm). Homilaga qaragan yuzasi silliq, yaltiroq qog‘onoq
pardasi bilan qoplangan. Shu pardaning ostidan xorionga tomirlar
o‘tadi, bu tomirlar kindik yopishgan joydan platsenta periferiyasiga
tomon radial yo‘l oladi.
Platsentaning onaga qaragan yuzasi och kulrang-qizil bo‘lib, bir
qadar chuqur egatlar bilan pallachalar (kotiledonislar) ga bo‘lingan.
Platsentaning asosiy qismini tashkil etuvchi sertarmoq vorsinkalarni
qoplaydigan yupqa desidual parda platsentaning onaga tegishli yuzasiga
och kulrang tus beradi. Platsenta odatda bachadon oldingi yoki orqa
devorining yuqori bo‘limiga yopishadi; bachadonning tubiga va nay-
larining burchaklariga platsenta yopishuvi kam uchraydi.
KINDIK
Qorin oyoqchasi orqali o‘tib, embriondan xorionga tomirlarni
o‘tkazuvchi allantoisdan, kindik tizimchasi (
funiculus umbilicalis
)
yoki kindik hosil bo‘ladi; sariqlik pufagining qoldiqlari kindik
kurtagining tarkibiga kiradi.
42-rasm.
Platsenta:
a
– homilaga qaragan
yuzasi;
b
– onaga
qaragan yuzasi.
a
b
90
Kindik tizimchaga o‘xshash tuzilma bo‘lib, undan ikkita arteriya
bilan bitta vena qon tomiri o‘tadi, bu tomirlar qonni homiladan
platsentaga va platsentadan homilaga o‘tkazadi. Kindik arteriyalari
orqali homiladan platsentaga venoz qon boradi; platsentada
kislorod bilan boyigan arterial qon kindik venasi orqali homilaga
keladi. Kindik tomirlari Varton dirildog‘i bilan o‘ralgan. Bu dirildoq
moddada embrional qo‘shuvchi to‘qima hujayralari joylashadi.
Kindik tomirlari buralib-buralib yotadi, shuning uchun kindik ti-
zimchasi uzunasiga buralganga o‘xshaydi. Kindik tashqaridan yupqa
parda bilan qoplangan, bu parda amnionning davomi hisoblanadi.
Kindik homila gavdasini platsentaga birlashtirib turadi, bir uchi
homilaning kindik sohasiga, ikkinchi uchi platsentaga yopishgan.
Kindik platsentaning markazidan, bachadon yonidan yoki
chetidan yopishadi. Ayrim hollarda kindik platsentaga yetib bormay,
homila pardalariga yopishadi, bunda kindik tomirlari platsentaga
homila pardalari orasidan boradi.
Kindik uzunligi va yo‘g‘onligi ona qornidagi homilaning yoshiga
qarab farq qiladi; odatda kindikning uzunligi qorindagi homilaning
uzunligiga mos keladi. Yetilgan homila kindigining uzunligi o‘rta
hisobda 50 sm, diametri qariyb 1,5 sm, lekin kindik ko‘pincha
uzunroq (60–80 sm) yoki kaltaroq (35–40 sm) bo‘ladi; Varton
dirildog‘ining miqdoriga qarab, kindikning yo‘g‘onligi ham har xil.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
