Maket Akusherlik 2013. pmd

qog

‘

onoq 

– amnionga aylanadi.

Entoblast pufakchasi markazga yaqinroq joylashgan bo‘lib,

sariqlik bo

‘

shlig

‘

iga 

aylanadi.

Ektoblast bilan entoblastning amnion va sariqlik pufakchalari

o‘rtasida joylashgan hujayralari 

murtak boshlang

‘

ichini 

hosil qiladi.

Ekzoselom bo‘shlig‘i kattalashgan sari mezenxima hujayralari

bir tomondan xorion (trofoblast)ga, ikkinchi tomondan amnion

37-rasm. 

Òrofoblast va embrioblast

rivojlanishining ilk bosqichlari:

1–birlamchi vorsinkalar; 2–vor-

sinkalararo birlamchi kamgak; 3–ek-

toblast pufakchasi; 4–qorin tomonda-

gi oyoqcha; 5–entoblast pufakchalari;

6–desidual hujayralar; 7–embrion

kurtagining hosil bo‘ladigan joyi; 8–

mezoblast.

2

1

3

4

5

7

6

8

---

85

hamda sariqlik pufakchalariga va ular orasida yotgan murtakka surilib

boradi. Pufakchalar devori va xorion qo‘shqavat bo‘lib qoladi.

Murtak boshlang‘ichi uchta embrional varaq: ektoderma, mezoder-

ma va entodermadan iborat. Homilaning barcha organ va to‘qimalari

shu uchta varaqdan vujudga keladi. Amnion pufakchasi tiniq suyuq-

lik to‘planishi tufayli tez kattalashadi, pufakcha devori (amnion)

vorsinkali pardaga yaqinlashadi va nihoyat, unga yondashadi. Blas-

tosist bo‘shlig‘i (ekzoselom) yo‘qoladi. Amnion bilan sariqlik pu-

fakchasi o‘rtasidagi murtak (embrion) amnion bo‘shlig‘iga botib

kira boshlaydi va asta-sekin butunlay joylashadi (38-rasm). Amnion

bo‘shlig‘i kattalashgan sayin sariqlik pufakchasi kichrayib, atrofi-

yalanadi.

Murtak birlamchi ichagining orqadagi uchidan pardalar taraqqiy

etishi bilan bir vaqtda allantois degan o‘simta vujudga keladi. Allan-

tois amnion pufakchasini trofoblastga birlashtirgan pufakcha bo‘ylab

vorsinkali pardaga o‘tadi (38- va 39-rasmlar). Tomirlar murtak gav-

dasidagi vorsinkali pardaga allantois orqali o‘tadi; bu tomirlar xo-

rionning har bir vorsinkasiga o‘sib kiradi (39-rasm). Murtakning al-

lantoid qon aylanishi shu paytdan boshlab taraqqiy etadi.

Taraqqiyotning boshlang‘ich bosqichlari tugallangach homila

amnion suyuqligi va uchta parda (desidual parda, xorion va am-

38-rasm. 

Embrional pardalarning

hosil bo‘lishi (sxema):

1–vorsinkali parda; 2–ekzoselom;

3–qog‘onoq pardasi (amnion); 4–

embrion; 5–allantois va qorin to-

mondagi oyoqcha; 6–sariqlik pu-

fakchasi.

39-rasm.

 Embrional pardalar hosil

bo‘lish sxemasi (kechroq

bosqichi):

1–vorsinkali parda; 2–kindik kurta-

gi; 3–ekzoselom; 4–qog‘onoq par-

dasi (amnion); 5–embrion; 6–al-

lantois; 7–sariqlik pufakchasining

qoldig‘i.

2

1

3

4

5

2

1

3

4

6

6

7

5

---

86

nion) bilan o‘ralib turadi. Desidual parda ona organizmiga tegishli

bo‘lib bachadon shilliq pardasidan vujudga keladi, vorsinkali va

(amnion) pardalari homilaga tegishlidir.

Homiladorlik munosabati bilan bachadon shilliq pardasining

ko‘rinish jihatdan o‘zgargan funksional qavati 

desidual parda 

deb

ataladi: bu pardani ko‘chadigan shilliq parda deb ham atashadi,

chunki tug‘ruq vaqtida desidual parda ko‘chib, bachadon bo‘sh-

lig‘idan boshqa pardalar va platsenta bilan birga tushadi.

Tuxum payvandlanadigan paytgacha bachadon shilliq pardasi

sekretor fazada bo‘ladi: bezlari sekretga to‘lgan, stroma hujayralari

yumaloqlangan bo‘lib, glikogen saqlanadi, funksional qavat spon-

gioz (g‘ovak) va kompakt qavatlarga bo‘linadi. Spongioz qavat

asosan bezlardan, kompakt qavat esa stromaning yumaloqlangan

desidual hujayralaridan iborat, bezlarning chiqarish yo‘llari shu

hujayralar orasidan o‘tadi.

Tuxum payvandlanib olgach bachadon shilliq pardasi qalin,

suvli bo‘lib, bezlari sekretga yanada to‘lishadi, stroma hujayralari

kattalashadi, ulardagi glikogen ko‘payadi. Stromaning o‘zgargan

shu hujayralari