Maket Akusherlik 2013. pmd

Umumiy organizmdagi davriy o

‘

zgarishlar. 

Tuxumdonlar bilan

bachadondagi siklik o‘zgarishlar markaziy nerv tizimiga ta’sir

ko‘rsatadi. Bu ta’sir refleks (nerv) yo‘li bilangina kifoyalanmaydi.

Nerv tizimining funksiyasiga tuxumdon gormonlari ham ta’sir

etadi. Hayz ko‘rish siklining turli fazalarida tuxumdon gormon-

larining qondagi miqdori o‘zgarib turadi.

Nerv tizimining faoliyatidagi davriy o‘zgarishlarga yarasha ko‘p

ayollar hayz ko‘rishdan oldin tez asabiylashadigan, tez charchay-

digan va uyquchan bo‘lib qoladilar, hayz tugagach, o‘zlarini tetik

his qilib, kuchlariga kuch qo‘shilgandek sezadilar. Hayz ko‘rishdan

oldin pay reflekslari ham kuchayadi, terlash va boshqa hodisalar

kuzatiladi, bu o‘zgarishlar hayz ko‘rishdan keyin yo‘qolib ketadi.

Hayz ko‘rish vaqtida bosh miya po‘stlog‘idagi qo‘zg‘alish va

tormozlanish jarayonlari tez almashinadi, bu almashinish pirovar-

dida tormozlanish jarayonining kengroq tarqalishi bilan tugaydi.

Normal hayz ko‘rish siklida nerv tizimidagi o‘zgarishlar fiziologik

doirada bo‘lib, ayolning mehnat qobiliyatini pasaytirmaydi. Bosh

miya po‘stlog‘ining zo‘r berib ishlashini talab qiladigan murakkab

mehnat jarayonlarini ayollar hayz ko‘rish vaqtida muvaffaqiyatli

ravishda ado etaveradilar.

---

56

Hayz ko‘rish siklida giðofizning oldingi bo‘lagi, ayniqsa, mu-

him rol o‘ynaydi. Giðofizning oldingi bo‘lagida bir qancha gor-

monlar, shu jumladan tuxumdonlar funksiyasini kuchaytiradigan

gormonlar hosil bo‘ladi. Giðofiz oldingi bo‘lagining gormonlari

tuxumdon funksiyalarini kuchaytirgani uchun gonadotrop gor-

monlar (gonadotropinlar) deb ataladi.

Giðofizda tuxumdonga ta’sir etadigan uchta gormon ishlanib

chiqadi: 1) follikulani qo‘zg‘atuvchi gormon, tuxumdondagi fol-

likulaning o‘sishi va yetilishini, shuningdek, follikulyar (estrogen)

gormon hosil bo‘lishini ta’minlovchi follikula stimullovchi gormon

(FSG), 2) tuxumdonda sariq tananing rivojlanishi va yetilishini

kuchaytiradigan lyuteinlovchi gormon (LG), 3) sariq tana gormo-

ni – progesteron hosil bo‘lishini kuchaytiradigan lyuteotrop gor-

mon (LTG). Lyuteinlovchi gormon sariq tanadan gormon ishlanib

chiqishini kuchaytiradi deb taxmin qilinadi. Gonadotrop gormon-

lar jinsiy sistema funksiyalarini idora etib turadigan miyaning giðo-

talamus qismida hosil bo‘luvchi relizing-faktorlar ta’siri ostida

ishlanib chiqadi.

Hayz siklining birinchi yarmida, asosan, follikulalarni stimul-

lovchi gormon (FSG), ikkinchi yarmida esa lyuteinlovchi gormon

(LG) va lyuteotrop gormonlar (LTG) ishlab chiqariladi.