Maket Akusherlik 2013. pmd

Tuxumdonlar 

(

ovaria

) — ayollar jinsiy tizimining asosiy a’zosi.

Tuxumdonlar bodom shaklida bo‘lib, bo‘yi 3,5–4 sm, eni 2–2,5

sm, qalinligi 1–1,5 sm, vazni 6–8 g bir juft jinsiy bezlardir. Qari-

lik davrida tuxumdonlar zichlashadi, kichrayadi, ularda qo‘shimcha

to‘qimalar taraqqiy etadi.

Tuxumdonning bir chekkasi serbar boylamning orqadagi va-

rag‘iga suqilgan; qolgan hamma yuzasi qorin pardasi bilan

qoplanmagan bo‘lib, kichik chanoqning qorin bo‘shlig‘iga bemalol

chiqib turadi. Tuxumdonni: 1) bachadonning serbar boylami, 2)

tuxumdonning o‘z boylami, 3) voronka-chanoq boylamlari erkin

osilgan holatda ushlab turadi. Tuxumdonga qon tomirlar va nervlar,

uning serbar boylamning orqa varag‘iga tutashgan joyidan o‘tadi

(tuxumdon darvozasi – 

hilus ovarii

).

Tuxumdon quyidagicha tuzilgan: 

a)

 tuxumdonning bo‘sh yu-

zasini qoplaydigan epiteliy – oqsil pardasi, 

b)

 po‘stloq qavati, 

d)

mag‘iz qavati (9-rasm).

---

49

Tuxumdon epiteliysi («embrional epiteliy») homilaning ona

qornida rivojlanish va go‘daklik davrida birlamchi follikulalarning

hosil bo‘lishida qatnashadi, keyinchalik faoliyat ko‘rsatmaydi.

Oqsil pardasi epiteliy ostida joylashadi, qo‘shuvchi to‘qimadan

tarkib topadi, bu to‘qimaning tolalari tuxumdon yuzasiga parallel

holda yotadi.

Tuxumdonning po‘stloq qavati oqsil pardasiga taqalib turadi.

Po‘stloq qavatining qo‘shuvchi to‘qimadan tuzilgan negizida

ko‘pgina birlamchi follikulalar, shuningdek taraqqiyotning turli

bosqichlaridagi follikulalar, sariq tanalar va uning qoldiqlari bor.

Tuxumdonning mag‘iz qavati qo‘shuvchi to‘qima stromasidan

iborat, undan bir talay tomirlar va nervlar o‘tadi.

Tuxumdonlar eng muhim funksiyalarni o‘taydi. Yetuklik

davrining boshidan oxirigacha tuxumdonlarda tuxumhujayralar

yetiladi, bu — ritmik ravishda takrorlanadigan jarayondir. Tuxum-

dondan ishlanib chiqadigan gormonlar (jinsiy gormonlar) ayol-

ning butun organizmiga va jinsiy a’zolariga ta’sir etadi. Tuxumdon

gormonlari ayol organizmiga xos belgilarning taraqqiy etishiga im-

kon beradi. Ayniqsa, gavda tuzilishi, modda almashinuvi xususiyat-

lari, sut bezlarining va jinsiy a’zolarning taraqqiy etishi, soch

(jun)ning o‘sishi va hokazolar shu jumladandir. Balog‘atga yetish

davrida jinsiy a’zolar (bachadon naylari, bachadon, qin, tashqi

9-rasm. 

Òuxumdonning kesilgan holatdagi ko‘rinishi (sxema):

1–embrional epiteliy; 2–po‘stloq qavati; 3–rivojlanishning turli bosqichlaridagi

follikulalar; 4–sariq tana; 5–sariq tana qoldig‘i; 6–mag‘iz (miya) qavati.

2

5

1

4

1

6

1

3

3

3

---

50

jinsiy a’zolar) tuxumdon gormonlarining ta’sirida rivojlanadi. Qiz

balog‘atga yetgach bu gormonlar ayol organizmini homiladorlikka

tayyorlaydigan siklik jarayonlarda qatnashadi.

Tuxumdon gormonlari follikulalar va sariq tanachalarda ishlab

chiqariladi. Follikulalar follikulyar yoki estrogen gormonlarni,

sariq tana esa progesteron ishlab chiqaradi.