Махсус таълим вазирлиги

8330
– «Улуш ва омо-
натлар» счѐтининг кредити ва
4610
–«Устав капитали (фонди) га
бадаллар бўйича таъсисчиларнинг қарзлари» счѐтининг кредитида
ва пул маблағларини, моддий ва номоддий қийматликларни ҳи-
собга олувчи счѐтларнинг дебет томонида кўрсатилади.
8310 – «Оддий акциялар ҳисобварағи»
уставга мувофиқ 
акциядорлик жамияти томонидан чиқарилган (чиқаришга рухсат 
берилган) оддий акцияларнинг сумма номинал қийматида ифодалан-
ган акциядорлик капитали ҳолати ва ҳаракати тўғрисидаги маълумот-
ларни жамлаш учун мўлжалланган. Мазкур ҳисобварақ кредити бўйи-
ча оддий акциялар қисмида рўйхатга олинган акциядорлик капитали 
ҳажми акс эттирилади. Дебет бўйича бу турдаги сармоянинг камайи-
ши кўрсатилади. 
8530 – «Имтиѐзли акциялар» ҳисобварағи
имтиѐзли акциялар 
қисмида уларнинг номинал қиймати бўйича акциядорлик капитали-
нинг ҳолати ва ҳаракати ҳақидаги маълумотларни жамлайди. Имтиѐз-
ли акцияларнинг таҳлилий ҳисоби худди оддий акциялар ҳисоби каби 
амалга оширилади. 

---

247 
8530 – «Пай ва қўйилмалар» ҳисобварағи 
акциядорлик 
жамиятларидан ташқари бошқа ҳамма ташкилий-ҳуқуқий шаклдаги 
хўжалик субъектлари: давлат ва хусусий корхоналар, ширкатлар ва 
шерикчилик хўжалик юритувчи субъектлар учун устав капиталининг 
ҳолати ва ҳаракати ҳақидаги маълумотларни жамлашга мўлжаллан-
ган. Давлат корхоналарида эса бу устав фонди деб номланади, у дав-
лат томонидан хўжалик субъектига ажратилган асосий ва оборот во-
ситалар мажмуидан иборат. 
Улушли капитал
– хўжалик фаолиятини амалга ошириш учун 
ширкат аъзолари томонидан киритилган улушлар йиғиндиси.
Устав капитали 
–
 
таъсис ҳужжатларида белгиланган доирадаги 
фаолиятни таъминлаш учун хўжалик субъектини ташкил этиш чоғида 
унинг мулкига муассислар (аъзолар) қўшган улушларининг йиғин-
диси (номинал қиймати бўйича ҳиссалари, акциялар) пул бирлигида 
ифодалашдир.
Шундай қилиб, ташкил этилган хўжалик субъектининг устав ка-
питали унинг муассислари томонидан қўшилган маблағларидан тўп-
ланиб боради. У бир вақтнинг ўзида муассисларнинг жамоавий мулки 
ҳамда юридик шахс бўлган хўжалик субъектининг мулки ҳисоб-
ланади. Бу нуқтаи назардан қараганда устав капитали бир томондан 
хўжалик юритувчи субъектнинг ўз маблағлари фонди, бошқа томон-
дан эса ҳар бир муассиснинг мулки сифатида намоѐн бўлади.
Устав капиталини шакллантириш тартиби Ўзбекистон Респуб-
ликаси қонун ҳужжатлари ва ташкилий-ҳуқуқий шаклига мувофиқ 
таъсис ҳужжатлари билан тартибга солинади. 
Уставни рўйхатга ўтказиш пайтида эълон қилинган устав капита-
лининг бутун миқдори қуйидаги проводка орқали ифодаланади: 
4610 – «Устав капиталига бадаллар бўйича мулкдорлар қарзлари» 
ҳисобварағи дебети. 
8310 – «Устав капитали» ҳисобварағи кредити. 
Амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ хўжалик субъекти мулк-
дорлар хўжалик субъекти рўйхатидан ўтказилгандан кейин бир йил 
мобайнида ўз улушларини тўлиқ қўшишлари шарт.
Хўжалик фаолиятининг 3 та асосий ташкилий-ҳуқуқий шакли 
мавжуд: якка эгалик, хўжалик жамиятлари ва ширкатлари акциядор-

---

248 
лик жамияти (корпорация). 
Якка эгаликдаги уставни рўйхатга ўтказиш чоғида рўйхатга олин-
ган устав капитали (УК) ҳажми ѐзувида қайд этилади: 
4610 – «Устав капиталига бадаллар бўйича мулкдорларнинг қар-
зи» ҳисобварағи дебети. 
8510 – «Устав капитали» ҳисобварағи кредити. 
Бунда 8330 – ҳисобварақда хўжалик юритувчи субъект ягона 
мулкдор улушининг миқдори акс эттирилади. Хусусий корхона амал-
даги қонун ҳужжатларига кўра ўз уставини устав капитали миқдо-
рини маълум қилмасдан ҳам рўйхатдан ўтказиш ҳуқуқига эга.
Устав капиталига улушларнинг келиб тушиши устав капитали 
ҳисоб варағига таъсир кўрсатмайди, балки муассис қарзини сўнди-
ради. Амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ устав капиталига ба-
даллар даромад ҳисобланмайди ва солиққа тортилмайди.
Муассис устав капиталига турли активларни киритиши мумкин, 
бироқ уларнинг турлари, албатта, корхона уставида акс эттирилиши 
шарт. Масалан, агар корхонанинг устав капитали фақатгина пул маб-
лағлари ҳисобига тўлдирилади деб уставда ѐзилган бўлса, у ҳолда 
муассис устав капиталига асосий воситаларни кирита олмайди. Бу 
ҳол устав қоидасининг бузилиши сифатида тавсифланади.