Махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

Жароҳатлар турлари ва уларга мос биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш
Жароҳат - органлар ва тўқималар (тери, шиллиқ парда, кўпинча мускул, нерв, йирик томир, суяк, бўғим, ички орган ва гавда бўшлиқлари)нинг ташқи таъсир натижасида анатомик бутунлиги ёки физиологик функцияларининг бузилиши.
Санчилган, кесилган ва мажақланган жароҳатлар кам йиринг боғлайди. Йиртилган, лат еган, тишланган ва ўқ теккан жароҳат катта жароҳатга киради. Йиртилган (юлинган) жароҳатда тери таги билан кўчиб кетиши, тери ости клетчаткалари қаттиқ шикастланиши мумкин.
Қон кетиши – қон томирлари девори шикастланиши ёки бирор касаллик оқибатида емирилиши, ўтказувчанлигининг ошиши сабабли улардан қон оқиши.
Қон кетиш белгилари, қаердан қон кетишига қараб капиляр, венадан, артериал, паренхиматоз (жигар, ўпка, буйрак ва қораталоқдан) ва ички қон кетиш турларига бўлинади.
Венадан қоннинг нисбатан секин чиқиши ва унинг тўқ ранглилиги билан ажралиб туради. Артериядан қон кетишида эса тез ва кўп қон оқиши, қоннинг отилиб чиқиши, жароҳатланган жойда оғриқнинг кучлилиги, беҳоллик ва қоннинг оч қизил рангда бўлишини кўриш мумкин.
Артерияни бармоқ билан босиш қон кетишини бир зумда тўхтатиш имкониятини беради. Бўйиннинг юқори ва ўрта қисмидаги, жағ ости ва юздаги жароҳатлардан кучли қон кетишида умумий уйқу артериясини босиш қулай. Оёқдаги жароҳатлардан кучли қон кетганида сон артерияси бош бармоқ ёки мушт билан босилади.
Ташқи қон кетишини вақтинча тўхтатиш учун босувчи боғламлар, асосан, майдароқ веналар ва капиллярлар ҳамда кичикроқ артериялардан қон кетишида қўйилади. Жароҳат устига стерил дока ёпилади, унинг устидан думалоқ қилиб ўралган пахта ёки стерил бинт қўйилади, кейин бинт билан қаттиқ қилиб ўралади.
Боғлам асосан жароҳатдан 5 см юқоридан қўйилади ва боғлам қўйилган вақт ёзиб қўйилади. Боғламни 1 соатгача бўлган вақтга қўйилади ва ҳар 15-20 дақиқада уни бўшатиб, яна бошқатдан боғланади.
Суяк синганида синган суякни ўрнига қўйишга уриниш, яъни суяк ёпиқ синганда ўзгарган оёқ ёки қўл шаклини тўғрилашга, очиқ синганда эса чиқиб турган суякни ўрнига солиб қўйишга ҳаракат қилиш мутлақо ярамайди. Суяк синган жойга ҳар қанақа қаттиқ нарса (ёғоч, металл, пластмасса)дан дарров тахтакач қўйиш лозим. Тахтакач синган қўл ёки оёққа бир неча жойидан, яхшиси бинт билан, бинт бўлмаса камар, газлама, тизимча ва бошқалар билан боғлаб қўйилади. Тахтакач қилишга ҳеч нарса бўлмаса, шикастланган оёқни соғ оёққа боғлаб қўйиш мумкин. Елка суяги синганда шикастланган қўлни узатилган ҳолича гавдага боғлаб қўйса бўлади.
Суяк очиқ синиб, суяк синган жойда жароҳат ҳам бўлса, унинг атрофидаги терига йод суртиб, жароҳатга тоза пахта-дока боғламидан қўйиб боғлаш лозим.
Куйиш турлари:
Термик - иссиқлик таъсирида
Кимёвий - заҳарли моддалар таъсирида
Электр токи таъсирида
Куйиш даражалари:
I даража - тери юза қисмининг куйиши - қизариш, оғриш, шиш;
II даража - тери қатламининг куйиши - қизариш, оғриш, шиш ва сувли пуфакча;
III даража - тери остки қисмлари мускул ва суяклар куйиши - терининг кўмир сингари қорайиб қолиши.