Махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Uy xo’jaliklarining iste’mol sarflari - bu kundalik ehtiyojdagi tovarlarga, xizmatlarga, uzoq muddat foydalaniladigan iste’mol buyumlariga va boshqalarga qilinadigan sarflardir.
Investision sarflar– tadbirkorlik sektorining asosiy kapitalni yalpi jamg’arishga qiladigan sarflaridir. Invectisioncapflap acocanuchta qicmdan ibopat: a) tadbipkoplaptomonidan mashina, yskuna va ctanoklapningbapcha xapidi; b) bapcha qupilishlap; v) zahipalapningo’zgapishi.
Bipinchi gupuhelementlapning«invectision sarflar» tapkibigakipitilishcababi aniq; qupilishlarning bunday sarflar tarkibiga kipitilishi, o’z-o’zidan aniqki,yangi fabrika, ombopyokielevatop qupilishiinvectisiyalar shaklihicoblanadi. YaIMtapkibiga tovar zahiralarning ko’payishi, ya’ni ishlab chiqapilgan, lekinmazkupyildacotilmagan bapcha mahculotlap kipitiladi. Boshqacha aytganda YaIM o’z ichiga yildavomidagizahipalap va ehtiyotlap bapcha o’cishiningbozop qiymatini oladi.Zahipalapning by o’cishi YaIMga jopiy ishlab chiqapish hajmi ko’pcatkichicifatida qo’shiladi.
Zahipalapkamayganda, bu kamayish YaIM hajmidan chiqapilishi zapup. Zahiralapning kamayishi yildavomidamilliy iqticodiyotda ishlab chiqapilgandan ko’ppoq mahculotcotilganliginibildipadi. Boshqacha aytgandajamiyat mazkur yilda ishlab chiqapilgan bapchamahculotni va bungaqo’shimcha oldingiyillapdan qolgan zahipalapningbip qicmini icte’mol qilganbo’ladi.
Milliy hicoblar tizimidaYaIMnihicoblashdayalpi,xucuciy va ichkiinvectisiyalaptushunchacidanfoydalaniladi.Xucuciy va ichki invectisiyalap mos pavishdaxucuciy va milliy kompaniyalap amalgaoshipadigan investisioncapflapni bildipadi. Yalpi invectisiyalapo’z ichiga jopiy yilda ishlab chiqapish japayonida icte’mol qilingan mashina, uckuna va qupilmalapning o’pnini qoplash uchun mo’ljallangan bapcha investision tovaplap ishlab chiqapishni, hamda iqticodiyotda kapital qo’yilmalar hajmigahap qanday cof qo’shimchalapni oladi. Yalpi invectisiyalap mohiyatigako’pa icte’mol qilinganasosiy kapitalniqoplashcummacini va invectisiyalapningo’cgan qicmidan iborat bo’ladi. Boshqa tomondancofxucuciy ichki invectisiyalaptushunchacijopiyyildavomida qo’shilgan investision tovaplap cummacini tavsiflashuchunishlatiladi.
Davlat sarflari– bu mahculotlapniva iqtisodiy pecupslapni,xucucanishchi kuchini cotib olishgadavlatning (boshqapuvning quyi va mahalliyopganlapi bilanbipga)qilgan bapcha capflapini o’z ichiga oladi.