Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

XX б о б. СЕЛЕКЦИЯНИНГ ГЕНЕТИК АСОСЛАРИ 
 
XX.1. Селекция фан сифатида 
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти мутахассисларининг маълумотига 
кўра инсоният нуфузи ҳар соатда 8000, ҳар йили 65-75 миллион кишига 
ортиб бормоқда. Ҳозирда Ер шари аҳолиси 6,5 миллиарддан ошган. Агарда 
инсоният шу зайилда ортиб борса, 2025 йилга бориб унинг сони 8-8,5 
миллиардга етади. Шу билан бирга Ер юзидаги экологик шароитнинг 
ёмонлашуви, суғориладиган ва ичимлик сувларнинг танқислиги туфайли 
экин ва яйлов майдонлари, табиий ва сунъий ўрмонзорлар камайиб 
бормоқда. Бунга бир мисол келтирамиз. Ҳар суткада қишлоқ жойларда 
хўжалик ва кундалик турмуш учун ҳар бир одамга 50 литр, шаҳарда эса- 
150 литр сув сарфланади. Саноатда жуда катта ҳажмда сув ишлатилади. 
Масалан, 1 тонна пўлат эритиш учун 200 м
3
, 1 тонна никел учун – 4000 м
3
, 
бир тонна қоғоз тайёрлаш учун 100 м
3
сув сарф этилади. Шаҳарда 
ишлатиладиган умумий сув миқдорининг 85 фоизини саноат ишлатади. 
Буларнинг барчаси инсониятнинг нормал ҳаёт кечиришига таъсир 
кўрсатади. Ер юзида 1980 йилда 4 миллиард киши яшаган бўлса, шунинг 
50 фоиздан ортиғи очликдан қийналган. 
Шунинг учун сон жиҳатдан ортиб бораётган Ер шари аҳолисини 
озиқ-овқат, кийим-кечак билан таъминлаш энг муҳим вазифа ҳисобланади. 
Бу вазифани амалга оширишда ўсимлик ва ҳайвонлар селекцияси 
фанларининг аҳамияти беқиёс. Ҳозирда кўпгина мамлакатларда 
микроорганизмлар селекцияси ҳам ривожланган бўлиб, микробиология 
саноати ва қишлоқ хўжалиги талабларини қондириб келмоқда. Инсонга 
фойдали организмларнинг селекцияси биотехнология, ген ва ҳужайра 
инженерияси каби фанлар ютуқлари билан ҳам бойитилган. Энг асосийси 
саноатнинг кўп тармоқлари ва инсон ҳаёти учун зарур хомашё, маҳсу-
лотлар етказиб берадиган штамм, нав ва зотлар селекцияси муҳим ўрин 
тутади. 
Ўрмон, балиқчилик каби биологик ресурсларни ҳозирги замон саноат 
методлари билан ўзлаштиришда, улардан оқилона фойдаланиш ҳамда 
табиий манбаларни тиклаш, экологик мувозанатни сақлаш мақсадлари 
учун ҳам селекция қонуниятларини билиш тақозо этилади.