Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 
39-расм.
Ривожланишнинг қиёсий схемаси. Гулли ўсимликларда 
эркаклик микроспорогенези ва микрогаметогенези (1), урғочилик 
макроспорогенези ва макрогаметогенези (2) ҳамда жинсий 
ҳужайраларнинг етилиши. 

---

179 
сперматоцит I нинг битта диплоидли ҳужайрасидан икки мейотик бўлиниш 
натижасида тўртта гаплоидли сперматидлар ҳосил бўлади. 
Шаклланиш 
босқичида 
сперматидларнинг 
сперматозоидларга 
айланиши 
спермиогенез 
деб аталади. Унда ядро ва цитоплазманинг барча 
элементлари қатнашади. Етилган сперматозоиднинг бошчаси, бўйни ва 
думи бўлади. 
Оогенез. 
Урғочи жинсий ҳужайра – тухум ҳужайранинг 
ривожланиши 
оогенез 
деб аталади. Унинг ривожланиш принципи 
сперматогенезникига ўхшайди (40 ва 41-расмлар) аммо жиддий фарқи ҳам 
мавжуд. Биринчидан, биринчи тартибли ооцитларнинг (ооцит I) ўсиш 
босқичи сперматоцит I нинг ўсиш босқичига нисбатан узоқ давом этади. 
Бу даврда ооцитда – бўлғуси тухум ҳужайрада озиқа моддалар тўпланади. 
Иккинчидан ҳар бир ооцит I да икки мейотик бўлиниш натижасида тўртта 
оотидлар
ҳосил бўлса-да, улардан фақат биттаси (
тухум ҳужайра
) 
кейинги ривожланиш ва уруғланишга лаёқатли бўлади. Қолган учта 
гаплоид хромосомали цитоплазмаси кам бўлган оотидлар мустақил етук 
ҳужайраларга айлана олмайдилар. Уларнинг ҳосил бўлиши қуйидагича. 
Етилишнинг биринчи бўлинишидан сўнг (ооцит II бундан мустасно) 
биринчи 
йўналтирувчи (қутбий) танача
ҳосил бўлади. Йўналтирувчи 
танача бўлиниб иккита оотидлар ҳосил қилади. Етилишнинг иккинчи 
бўлиниши натижасида тухум ҳужайра ва иккинчи йўналтирувчи танача, 
яъни учинчи оотид ҳосил бўлади. Шундай қилиб, 
оогенез
жараёнида икки 
мейотик бўлиниш натижасида тўртта ҳужайра ҳосил бўлиб, улардан фақат
биттасигина тухум ҳужайрага айланади. Бу жинсий кўпайишда 
ирсийланиш қонуниятларини тушунишда катта аҳамият касб этади. 
Юқорида 
қайд 
қилинганидек, 
мейоз 
жараёнида 
ота 
ва 
она 
хромосомаларининг ҳар хил комбинацияли ҳужайралари ҳосил бўлади, 
оогенез натижасида эса фақат битта ҳужайра, яъни ҳосил бўлган барча 
комбинацияли ҳужайралардан фақат биттаси ҳаётчан бўлиб чиқади.