Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

V.4. Ҳайвонларда гаметогенез 
 
 
Ҳайвонларда жинсий ҳужайралар соматик ҳужайралар сингари 
эмбрионал ҳужайрадан ҳосил бўлади. Онтогенезда алоҳидаланган пушт 
ҳужайрасидан кейинчалик жинсий безлар ва жинсий ҳужайралар ҳосил 
бўлишини пушт йўли деб аталади. Ҳар хил ҳайвонларда пушт йўлининг 
алоҳидаланиши онтогенезнинг турли вақтларига тўғри келса-да, барибир 
бу жараён барча ҳайвонларда эрта бошланади. Бу эса келгуси авлодни 
дунёга келтирувчи жинсий ҳужайраларнинг ва ирсий ахборот 
узатилишининг эрта ихтисосланишидан дарак беради. 
Пушт ҳужайралари бир қатор такрорий бўлинишлардан сўнг гониал 
ҳужайралар – 
гонияларни
ҳосил қилади. Дастлаб улар ҳар икки жинс 
индивидларида ўхшаш бўлади, кейинчалик улар дифференциаланиб 
эркакларда - сперматогонияларга, урғочиларда – оогонияларга айланади. 
Бир қатор митотик бўлинишлардан сўнг улар хромосомалар 
тўпламининг диплоид ҳолатини сақлаган ҳолда катталиги кичраяди, сўнг 
бўлинишдан тўхтайдилар. 
Ҳужайралар ўсишдан тўхтаб катталашадилар. Бу босқичда диплоид
хромосомали етилмаган эркак жинсий ҳужайралар биринчи тартибли 
сперматоцитлар (
сперматоцит
I), урғочи ҳужайралар эса биринчи 
тартибли ооцитлар (
ооцит
I) деб аталади (40 ва 41-расмлар). Эркак ва 
урғочи жинсий ҳужайраларнинг етилишида фарқ кузатилади. 
Сперматогенез. 
Сперматоцит I мейозни бошидан кечиради. Ҳайвон-
ларда мейознинг бўлинишини етилиш бўлиниши деб ҳам аталади. Етилиш 
даврида биринчи бўлиниш натижасида иккинчи тартибли (сперматоцит II) 
сперматоцитлар ҳосил бўлади. Улар гаплоидли бўладилар. Етилишнинг 

---

178 
иккинчи бўлинишидан сўнг ҳар бир сперматоцит II дан иккита ҳужайра 
ҳосил бўлади. Бу ҳужайралар 
сперматидлар
деб аталади. Шундай қилиб,