Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

3.4. Paxtani baholash va sifatini aniqlash uchun namunalar tanlash
Paxtani baholash va sifatini aniqlashdan asosiy maqsad uning namligini,
ifloslik darajasini, sanoat navini va sinfini aniqlashdir.
Ushbu sifati kо‘rsatkichlarini aniqlash uchun paxtadan namuna olinadi.
Namunani olish tartibi va tanlab olish usullari    O‘zDSt643: standartida aniq
kо‘rsatilib berilgan. Ushbu standart qо‘llanilish sohasi bо‘yicha bajarilishi
majburiydir.
Paxtani baholash va sifatini aniqlash uchun olinadigan namunalar
quyidagicha nomlanib ta’riflash mumkin:
Namuna deb sinash uchun olingan paxtaga aytiladi.
Nuqtadan olingan namuna – paxtaning ma’lum joylarida bir paytda olingan
paxta miqdori tushuniladi.
Umumlashtirilgan namuna – nuqtadan olingan namunalar yig‘indisi.
О‘rtacha kunlik namuna – har bir topshirilgan tо‘da uchun alohida
tо‘plangan, birlashtirilgan namuna yig‘indisi.
Paxtaning sifat kо‘rsatkichlari bо‘yicha bitta hujjat bilan rasmiylashtirilgan,
bir xil seleksiya va sanoat navli, tip va sinfdagi paxta miqdori tо‘da deb
hisoblanadi.
Jamlanayotgan paxtani joylanayotgan paxtaning asosiy belgilari bо‘yicha bir
xil paxta deb tushuniladi.
Paxta topshiruvchi – paxtani qabul qilish maskanlariga topshiruvchi (jamoat
xо‘jaligi, brigada, fermer) hisoblanadi.
  Ta’riflar O‘zDSt 581 va O‘zDSt 615- asosida tuzilgan.
Namuna olish
Paxta tayyorlash maskanlarida namuna va nuqtaviy namunalar maskan
klassifikatori tomonidan topshiruvchi ishtirokida paxtani tortishdan oldin qо‘lda
olinadi.
Nuqtadan olinadigan namunalarini tо‘kish joylarida olish ham mumkin.

---

32
Keltirilgan paxta tо‘dasining har 2 tonnasidan kamida uchta joyidan har xil
qalinlikdagi joylaridan 100-150 g bо‘lgan namuna olinadi.
Sig‘imi 1 kg bо‘lgan qopqog‘i zich berkitiladigan kichik bankalarga solingan
nuqtaviy namunalar birlashgan namuna hosil qiladi. Olingan paxtaning namligini
aniqlash mо‘ljallanmagan bо‘lsa, iflosligi tо‘kilmaydigan oddiy idishga solish
mumkin.
Umumlashtirilgan namunalarini sig‘imi 6-8 kg bо‘lgan zich berkitiladigan
idishlarga solinadi va bir kun davomida, har bir jamlangan tо‘dalar uchun alohida
о‘rtacha bir kunlik namuna tо‘planadi. о‘rtacha bir kunlik namuna kamida 3-4 kg
bо‘lishi kerak.
Idishga quyidagi kо‘rsatmalar yozib qо‘yiladi:
- paxta topshiruvchi xо‘jalik nomi;
- jamlanayotgan tо‘da nomeri;
- seleksion navi;
- sanoat navi va sinfi;
- namuna olingan kun.
Organoleptik yо‘l bilan paxta navi, sinfi yoki gommoz kasalligi bor paxta
miqdorini aniqlashda kelishmovchilik sodir bо‘lsa, har 2 tonna paxtadan 15 ta
joyidan nuqtaviy namuna olinib, birlashtirilgan namuna hosil qilinadi va tekshirish
о‘tkaziladi.
Nuqtadan olinadigan namunani tayyorlash maskani laboratoriya xodimi,
klassifikator va topshiruvchi ishtirokida oladi.
Paxta tayyorlash maskanida kun bо‘yi kelib turgan paxtaning sifatini aniqlash
uchun namunalar yangi keltirilayotgan paxtani joylashtirishdan oldin olinadi.
Namunani paxta tayyorlash maskani xodimi, paxtani qabul qilib olgan katta
klassifikator yoki klassifikator ishtirokida tanlab oladi.
Umumlashtirilgan namunani hosil qilish uchun jamlanayotgan g‘aramning har
10 m
2
 tidan 2 ta nuqtaviy namuna olinadi. Namuna zich berkitilgan kichik idishga
solinadi. Umumlashtirilgan namuna kamida 2 kg bо‘lishi kerak.

---

33