Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

Iflos aralashmalarning massaviy ulushini qо‘lda ajratish usuli
 bilan aniqlash
Ushbu usul LKM va 2L-12 qurilmalarini ishlashini tekshirish uchun
qо‘llaniladi.

---

58
Iflos aralashmalarning massaviy ulushini qо‘lda taxlil qilib aniqlashda ham
о‘sha usulda birlashtirilgan namunadan massasi taxminan 250 g о‘rtacha namuna
tanlab olinadi va sinash uchun undan massasi     100 g dan ikkita namuna о‘lchab
olinadi.
Agarda taxlil о‘tkazilayotganda begona jismlar ya’ni: toshlar, sim bо‘laklari,
mixlar, kanop qiyqimlari va shunga о‘xshashlar uchrab qolsa ular alohida
о‘lchanadi. Olingan massani birlamchi namuna massasidan olib tashlanadi qolgan
massa esa 100% deb qabul qilinadi.
Agarda paxtaning namligi 12 % dan yuqori bо‘lsa, uni dastlab 12 % dan kam
namlikgacha quritiladi.
Paxtada yuqori namlikka ega bо‘lgan (yirik yashil barg, chanoqlar, poya va
boshqalar) bо‘lsa, umumiy namlikning foizidan qat’iy nazar ifloslikni aniqlashdan
oldin birlashtirilgan namuna dastlab kuritilishi lozim. Quritilgan paxta namunasi
sinash oldidan sovutilishi lozim.
О‘lchangan paxta namunasi teshiklari о‘lchamlari 3
´
3 mm bо‘lgan elakda
tekis karton yoki oyna ustida paxtadan ifloslik guruhiga kiruvchi mayda iflosliklar,
qum va changlarni ajratish uchun elanadi. Undan keyin namunada nifloslik
guruhiga kiradigan qolganiflos aralashmalar, hamda chirigan, singan va qurigan
pallachalar ajratib olinadi.
Ajratilgan iflos aralashmalar va ulyuk massalari alohida 0,01 g aniqlikda
о‘lchanadi. Ifloslik foizi har bir sinash namunasining birlamchi massasiga (100 g)
ga nisbatan hisoblanadi. Ifloslik uchun ikki namuna sinash natijalarining 0,1 %
gacha yaxlitlangan о‘rtacha qiymati olinadi.
Paxtaning iflosligini va ulyukdorligini qо‘l yordamida aniqlash usuli
paxtaning massasi 100 g bо‘lgan sinash uchun namunani tarkibiy qismlarga – toza
paxta, ifloslik va ulyukka ajratish yо‘li bilan amalga oshiriladi. Sinash uchun
namuna yuqorida kо‘rsatilgan usul bо‘yicha LKM, 2L-12 qurilmalari uchun
olingani kabi tanlab olinadi.
О‘lchangan paxta teshiklari о‘lchamlari 3
´
3 mm bо‘lgan elakda tekis karton
yoki oyna ustida paxtadan ifloslik guruhiga kiruvchi mayda iflosliklar, qum va

---

59
changlarni ajratish uchun elanadi. Undan keyin namunadan ifloslik guruhiga
kiradigan qolgan iflos aralashmalar, ulyuk, hamda chirigan, singan va qurigan
pallachalar ajratib olinadi.
Ajratilgan iflos aralashmalar va ulyuk massalari alohida 0,01g aniqlikda
о‘lchanadi. Ifloslik va ulyukdorlik foizi sinash namunasining birlamchi massasi
(100 g) ga nisbatan hisoblanadi.
MISOL. Namunaning vazni M
n
=300g, ajratilgan iflos aralashmalarning vazni
M
if
=36,0 g, namligi 13 foiz bо‘lgan laboratoriya quritgichida quritilgan S-6524
seleksion nav paxtaning iflosligini aniqlash lozim.
Namuna tozalashdan avval laboratoriya quritgichida quritilganligi uchun
O‘zDSt 592 standartiga binoan K
2
=1,0 qabul qilamiz.  Paxtaning iflosligini
aniqlaymiz.
0
,
12
300
0
,
1
0
,
1
100
0
,
36
100
2
1
=
×
×
×
=
×
×
×
=
н
иф
М
К
К
М
З
%
Olingan ifloslikning qiymati 7,0 foizdan kо‘p bо‘lgani uchun S-6524
seleksion nav uchun K