Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
Nazorat savollari 
1.Burg‗ilash jarayonida qatlamdagi g‗ovakliklarni burg‗ilash aralashmasining 
qattiq fazasi bilan bekilib qolish holatlarining sababini tushintiring? 
2.Mahsuldor qatlamlarning kollektor xossasiga yuvuvchi suyuqliklarning ta‘sir 
etish holatlarini izohlab bering? 
3.Mahsuldor qatlamni ochish uchun yuvish suyuqligining parametrlar qanday 
mezonga asosan tanlanadi? 
4.Burg‗ilash aralashmasi filtratlarining qatlamga filtratsiyalanish holatlarini 
izohlab bering? 
5.Quduqlarning mahsuldorligini oshishiga qanday samaralar ta‘sir qiladi? 
6.Qatlam quduq tubi atrofiga salbiy ta‘sir etuvchi holatlarni boshqarish 
mumkinmi? 
7.Qatlamning kollektorlik xossasini saqlanishiga burg‗ilash eritmasining 
tarkibini ta‘sir qilishi qanday parametrlar orqali aniqlanadi? 
8.Qatlamlarni birlamchi ochishda mahsuldor qatlamlarni potensial mahsulligi 
qanday saqlanadi? 
 
 
V- bob. QATLAMNI IKKILAMCHI OCHISHDA QO„LLANILADIGAN 
ERITMANING SALBIY TA‟SIRI VA SKIN SAMARALARNI PAYDO 
BO„LISH SABABLARINI ASOSLASH 
5.1.Mahsuldor qatlamlarni ikkilamchi ochish sifatini baholash 

---

163
Tugallanmagan quduqlarning ikkilamchi ochish sifati quduqlarni o‗zlashtirish 
va ishlatish jarayonida qatlamdan oqimni chiqirishda ochilgan mahsuldor qatlamning 
quduq tubi zonasida qo‗shimcha gidrodinamik qarshilik ma‘lumotlarinri olish 
bo‗yicha aniqlanadi. 
Mahsuldor qatlam ikkilamchi ochilgandan keyin gidrodinamik ma‘lumotlari 
bo‗yicha ―skin-samara‖ aniqlanadi, qaysiki qatlamdan quduqqa qatlam flyuidlarining 
oqimidagi qo‗shimcha gidrodinamik qarshilikni tavsiflaydi. 
Qo‗shimcha gidrodinamik qarshilik qatlamning quduq tubi zonasida kollektorlarning 
o‗tkazuvchanligi bilan bog‗langan bo‗ladi va bu bog‗lanish mahsuldor qatlamning 
birlamchi va ikkilamchi ochilishida kollektorlik xossasiga texnologik suyuqliklarning 
ta‘sir etishini hisobga oladi. 
Shu bilan bir qatorda qatlamning quduq tubi zonasida qo‗shimcha qarshiliklar 
paydo bo‗lishida mahsuldor qatlamning qalinligi bo‗yicha to‗liq ochilmaganligi va 
qatlamni ikkilamchi ochishda texnologik parametrlarning (perforatsiya zichligi va 
perforatsiya kanallarining o‗lchamlari) salbiy ta‘sir qilishi hisoblanadi. 
Shunday 
qilib, quduqlarning tugallanmaganligi evaziga qo‗shimcha 
gidrodinamik qarshiliklar paydo bo‗ladi va ikki turga bo‗linadi: mahsuldor 
qatlamlarning darajasi va tavsifi bo‗yicha ochilishiga. Mahsuldor qatlamlar 
ikkilamchi ochilgandan keyin qiya-yo‗naltirilgan va tik quduqlarni ochishda 
qo‗shimcha gidrodinamik qarshiliklarni chaqirilish samaralariga qatlam qalinligi 
bo‗yicha to‗liq ochilmaganligi evaziga quduqning ochilish darajasi bo‗yicha 
ochilishni tugallanmaganlik koeffitsiyenti bo‗lishi mumkin. 
Ishlatish obektining ochilish qalinligiga bog‗liq holda mahsuldor qatlamlarni 
ochishda quduqlarni ochilish darajasi bo‗yicha ochilishni tugallanmaganligi quyidagi 
formula orqali baholanadi: 
C = f( b, h, D
QUD
.), (5.1)
bu yerda : С – quduqning ochilish darajasi bo‗yicha tugallanmaganlik 
koeffitsiyenti;
b- qatlam qalinligining ochilish kattaligi;

---

h- qatlam qalinligining samarali kattaligi; 
Dqud.– quduqning diametri.
Quduqning ochilish darajasi bo‗yicha tugallanmaganlik koeffitsiyenti qo‗shimcha 
gidrodinamik qarshiliklarni tavsiflaydi. Qatlam qalinligi to‗liq ochilmagandan keyin 
qatlamdan quduqqa kirib keladigan flyuid oqimining o‗zgarishi V.I.Shurov grafigi 
bo‗yicha aniqlanadi. Ochilish darajasi mahsuldor qatlamning ochilgan qalinligini 
uning samarali qalinligining nisbati teng bo‗ladi va foizlarda ifodalanadi. 
Bu parametrlarga bog‗liq holda har bir nisbatlar uchun: a = h/Dqud., nisbat 
uchun ochilishning tugallanmaganlik koeffitsiyenti aniqlanadi. Q=f (b/h). Quduqning 
ochilish darajasi bo‗yicha tugallanmaganligini baholashda V.I.Shurovning grafigidan 
foydalaniladi. 
Mahsulor qatlamlarni ikkilamchi ochishda birlamchi ochishga nisbatan qatlam 
flyuidlarining quduqqa filtratsiyasining yuzalari amalda kamayadi va u perforatsiya 
zichligigiga bog‗liq bo‗ladi hamda perforatsiya kanallarining o‗lchamlariga, ya‘ni 
qo‗shimcha gidrodinamik qarshiliklar paydo bo‗lgan bo‗ladi (С
2
).
Quduqning ochilishini tavsifi bo‗yicha gidrodinamik tugallanmaganlik 
koeffitsiyenti (С
2
) V.I Shurovning grafigi bo‗yicha ikkilamchi parametrlari va 
quduqning diametriga bag‗liq holda aniqlanadi. 
C
2 
= f (n,D
qud
K
e
.,L
1
,d
i
), (5.2)
bu yerda:p–perforatsiya zichligi, tesh./m. (qatlamning 1 metriga to‗g‗ri 
keladigan teshiklar soni); 
Dqud –quduqning diametri; 
L
i
- tog‗ jinsida perforatsiya kanalining chuqurligi, m; 
d
i
-perforatsiya teshigining diametri, mm. 
Parametrlar aniqlanadi: L = L1/D
qud
.; a = d1/D
qud
. 
L-ning har bir parametri uchun С
2 
ga bog‗liq p, Dqud larning bog‗liqlik 
grafiklari quriladi. V. I. Shurovning grafigidan qatlamni ikkilamchi ochish va 
quduqning diametriga bog‗liq bo‗lgan quduqning ochilish tavsifi bo‗yicha С
2 
gidrodinamik tugallanmaganlik koeffitsiyenti aniqlanadi.