1. Ikkilamchi elektr ta’minoti manbalarining parametrlari. Transformatorlarning parallel ulanishi

Reja:

1.Ikkilamchi elektr ta’minoti manbalarining parametrlari.

2.Transformatorlarning parallel ulanishi.
3.Uzluksiz elektr ta’minoti manbalari.

Kirish.
Ikkilamchi elektr taminot manbaining parametrlari Ikkilamchi elektr ta’minot manbaining parametrlari quyidagilardir:

1) nominal chiqish kuchlanishi va toki;
2) ishlash jarayonida chiqish kuchlanishining nostabilligi;
3) ta’minot manbaining chiqish zanjiridagi maksimal, minimal va nominal quvvati. Ta’minot manbai o‘zgaruvchan
tokka ishlaganda to‘liq quvvatning maksimal, minimal va nominal qiymati (volt-amperlarda) 𝑆 = 𝑈/𝑍 (𝑈 – yuklamadagi kuchlanishning ta’sir etish qiymati, 𝑍 – yuklama to‘liq qarshiligining moduli) va ularga muvofiq yuklamaning quvvat koeffitsiyentlari qiymati cos𝜑 = 𝑅/𝑍 (𝑅 – yuklamaning aktiv qarshiligi) beriladi;
4) Ta’minot manbaining elektr ta’minot tarmog‘idan yoki elektr energiya ta’minotining birlamchi manbaidan iste’mol qilayotgan tokning nominal qiymati. O‘zgaruvchan yuklama rejimida ishlaydigan ta’minot manbalari uchun birlamchi ta’minot manbaidan iste’mol qiladigan quvvatning maksimal, minimal va nominal quvvatlari beriladi.
5) o‘zgaruvchan tok tarmog‘i (yoki manbai)dan ta’minlanuvchi ta’minot manbalari uchun quvvat koeffitsienti cos𝜑 = 𝑃/𝑆, bunda 𝑃 – ta’minot manbaining birlamchi tarmoqdan iste’mol qilayotgan to‘liq quvvatining aktiv tashkil etuvchisi, 𝑆 – to‘liq quvvatning nominal qiymati. O‘zgarmas tok yuklamasi uchun cos φ = 1, chunki 𝑆 = 𝑃; boladi.
6) nominal rejimda foydali ish koeffitsiyenti: 𝜂 = 100 ∙ ∑ ∙Pni/Pisnom, bunda, 𝑛 – ta’mnot manbaining chiqishlari soni; 𝑃ninom – 𝑖 chi chiqish bo‘yicha 13 yuklamaga berilayotgan nominal quvvat, 𝑃isnom – iste’mol qilinayotgan nominal quvvat;
7) ta’minot manbaning ichki qarshiligi, chiqish kuchlanishi o‘zgarishi Δ𝑈chiq qiymatining ushbu o‘zgarish sababli yuzaga keladigan chiqish toki o‘zgarishi Δ𝐼chiq ning qiymatiga nisbati (1.1-rasm). 1.1-rasm. Taminot manbaining yuklama xarakteristikasi: 1 – ta’minot manbaining ideal xarakteristikasi; 2 – ta’minot manbaining real xarakteristikasi.

8) chiqish kuchlanishining pulsatsiya sathi 𝑈p va/yoki pulsatsiya koeffitsiyenti 𝐾p= U~ /Uబ , 𝑈~ – chiqish kuchlanishi o‘zgaruvchan tashkil etuvchisining birinchi garmonikasi amplitudasi, 𝑈w – chiqish kuchlanishining o‘zgarmas tashkil etuvchisi.

2. Transformatorlarning parallel ulanishi.

Stansiya va potstansiyadagi kuchlanishlar, odatda, bitta transformator bilan emas, balki alohida-alohida yoki parallel ishlaydigan bir necha transformatorlar bilan transformatsiyalanadi. Ikki yoki bir necha transformatorning birlamchi chulg‘amlari umum birlamchi tarmoqqa, ikkilamchi chulg‘amlari esa umumiy ikkilamchi tarmoqqa ulanganda transformatorlarning birgalikda ishlashi ularning parallel ishlashi deyiladi
Transformatorlarni parallel ishlashga ulash.

Katta quvvatli bitta transformator o‘rniga parallel ulangan bir necha transformatorlarni ishlatish biror transformatorda avariya bo‘lganda yoki uni ta’mirlash uchun uzib qo‘yilganda isteʼmolchilarni energiya bilan uzluksiz taʼminlash uchun zarurdir,bundan tashqari yuklama grafigi o‘zgarib turadigon, masalan, yuklama quvvati sutkaning turli soatlarida ancha o‘zgarib turadigan podstansiyalarda ham parallel ulangan bir necha transformatorlar ishlatish maqsadga muvofiqdir. Bunda yuklama quvvati kamayganda bitta yok, ulangan holda qolgan boshqa transformatorlarning yuklamasini nominal yuklamaga yaqin qilish mumkin. Natijada transformatorlar ishlashining ekspluatatsion ko‘rsatkichlari (FIK va soz f2) ancha yuqori bo‘ladi. Faqat muayyan shartlarga rioya qilingandagina transformatorlarni parallel ishlashga ulash mumkin. Bunda chulg‘amlarning ulanish guruhi katta ahamiyatga ega bo‘ladi, bular haqida keying mavzularda tushuncha berib o‘tiladi.

Katta quvvatli bitta transformator o‘rniga parallel ulangan bir necha transformatorlarni ishlatish biror transformatorda avariya bo‘lganda yoki uni ta’mirlash uchun uzib qo‘yilganda isteʼmolchilarni energiya bilan uzluksiz taʼminlash uchun zarurdir. Bundan tashqari, yuklama grafigi o‘zgarib turadigan, masalan, yuklama quvvati sutkaning turli soatlarida ancha o‘zgarib turadigan podstansiyalarda ham parallel ulangan bir necha transformatorlar ishlatish maqsadga muvofiqdir. Bunda yuklama quvvati kamayganda bitta yoki bir necha transformatorni uzib, ulangan holda qolgan boshqa transformatorlarning yuklamasini nominal yuklamaga yaqin qilish mumkin. Natijada transformatorlar ishlashining ekspluatatsion ko‘rsatkichlari (FIK va soz f2) ancha yuqori bo‘ladi. Faqat muayyan shartlarga rioya qilingandagina transformatorlarni parallel ishlashga ulash mumkin. Bunda chulg‘amlarning ulanish guruhi katta ahamiyatga ega bo‘ladi, bular haqida keying mavzularda tushuncha berib o‘tiladi.

3. Uzluksiz elektr ta’minoti manbalari.

Uzluksiz elektr ta'minoti turlari. Uzluksiz quvvat manbai (UPS)
Kuchsiz elektr ta'minoti - maishiy, ofis yoki sanoat uskunalarining ishdan chiqishining asosiy muammolaridan biri. Elektr tarmog'idagi uzilishlar vaqti -vaqti bilan bo'lishiga qaramay, ular zamonaviy komponentlarga salbiy ta'sir ko'rsatadi.Elektron qurilmalar rozetkaga ulangan. Uzluksiz quvvat manbalari eng muhim uskunalarni himoya qilish yoki elektr uzilib qolganda ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi.
UPSning maqsadi-kuchlanishning to'satdan "tushishi" yoki "ko'tarilishi" holatida yukning to'g'ri ishlashini ta'minlash, shuningdek, qisqa muddatli ishlashni ta'minlash. Avtanom ish qachon ulangan uskunalar toliq uchirish elektr energiyasi. Zamonaviy UPS uchta sinfga bo'linadi:
Zaxira yoki oflayn Chiziq-interaktiv
Ikki tomonlama energiyani aylantirish
Ularning dizayni va funksionalligi biroz farq qiladi, lekin hamma uzluksiz elektr ta'minotidan qanday foydalanishni aniqlay oladi.
Kutish UPS nima uchun? Uning asosiy qo'llanilish sohasi - maishiy kompyuter va multimediya uskunalarini himoya qilish. Uning ishlash sxemasi juda oddiy: oddiy rejimda yuk tarmoqdan quvvatlanadi va undagi kuchlanish yo'qolganda, qurilma batareyali ishlashga o'tadi. Faoliyat turlarini almashtirish vaqti nolga teng emas. nisbatan arzon va uskunani kichik kuchlanishdan va qisqa muddatli elektr uzilishlaridan himoya qiladi.
Chiziqli interaktiv UPSning afzalliklari-signalni yanada barqarorlashtirish va kirish voltajining keng diapazonida ishlash qobiliyati. Bunday qurilmalar tarmoqdan quvvat olganda signal chastotasini to'g'rilashga ruxsat bermaydi, batareya hujayralaridan esa "toza" yoki taxminiy sinusoid ishlab chiqarishi mumkin. Line-Interactive UPS-dan qanday foydalanish mumkin? Bu monitorlarni, tizim birliklarini, LAN tugunlarini, ish stantsiyalarini, kompyuterning tashqi qurilmalarini va boshqa qurilmalarni quvvat manbalari bilan himoya qilish uchun juda yaxshi.
Uskunalarni himoya qilish nuqtai nazaridan eng ilg'or - bu ikki tomonlama konversion UPS. Ammo Onlayn sxemaga muvofiq ishlab chiqarilgan uzluksiz elektr ta'minotida nima qimmat? U ish rejimlari o'rtasida bir zumda o'tish va UPS kirish parametrlaridan chiqish signal parametrlarining mustaqilligi bilan tavsiflanadi. Shuning uchun, bu elektr ta'minoti sifatiga ayniqsa talabchan uskunalarni almashtirish uchun mo'ljallangan UPS turi. Onlayn topologiyaning uzluksiz quvvat manbalari orasida ularning qo'llanilish doirasiga qarab quyidagi turlarni ajratish mumkin:Eng arzon tur. Ishlash printsipi shundaki, elektr quvvati uzilib qolganda yoki kuchlanishda uskunani batareya quvvatiga o'tkazing. Bu tur muhim kamchiliklarga ega. Birinchisi, javob vaqti, taxminan 10 millisekund. Ikkinchidan, agar sizning uyingizda kuchlanish doimiy ravishda sakrab tursa, bunday UPS ko'pincha batareya quvvatiga o'tadi, bu uning resursini sezilarli darajada kamaytiradi va siz uni bir necha oydan keyin o'zgartirishingiz kerak bo'ladi.
Foydalangan adabiyotlar:

1. 
   Majidov N.Sh. NOANA’NAVIY VA QAYTA TIKLANUVCHI ENERGIYA MANBALARI. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan. T., 2014 – 190 b.
   

2. 
   2. I.H. Siddikov. Elektr energiyasi iste’molini nazorat qilish. Kasb-hunat kollejlari uchun o’quv qo’llanma (2-nashr). T.: “ILM ZIYO”, 2016. – 130 b.
   

3. Siddikov I.X. Aloqa qurilmalari qayta tiklanuvchi elektr ta’minoti manbalari fanidan uslubiy qo’llanma – Toshkent, TATU, 2016 – 102 b.

Foydalangan electron manbalar:

1.www.ziyonet.uz –O‘zR Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sayti.

2.www.fighiters.ru-Ilmiy fanga oid to’plamlar joylashgan web sayt.