Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
4.6.Qatlamning kollektorlik xossasini saqlanishiga burg„ilash eritmasining 
tarkibini ta‟sir qilishini baholash 
 
Mahsuldor qatlamlarni ochishda burg‗ilash ishlarini baholash uchun qatlamda
quduq tubi atrofi zonasiga komponentlarni kirib borishi natijasida kollektorlik 
xossalarining o‗zgarishiga qarab burg‗ilash eritmasining ta‘sir qilishiga baho berish 
muhim rol o‗ynaydi 
Umuman olganda burg‗ilash ishlarining sifatiga baho laboratoriya tadqiqotlari 
bo‗yicha o‗tkazuvchanlikni tiklanish koeffitsiyentini amalga oshirish bo‗yicha
beriladi. Shuning uchun mahsuldor qatlamlarni ochishda tabiiy kernilar olinadi va 
tajriba olib boriladigan namunalar (diametri va uzunligi 30 mm) arralanadi [10]. 
Namunalar neft va suvdan quritiladi. Uning havo bo‗yicha o‗tkazuvchanligi 
aniqlanadi. Undan keyin modeli qatlam nefti va suvi bilan to‗yintiriladi. Tadqiqotlar 
olib borishda qatlamni modelli nefti sifatida kerosindan foydalaniladi. 
Maxsus sig‗imga kerosin va burg‗ilash eritmasi joylashtiriladi hamda u 
samaradorlikni aniqlish uchun retsepturasiga mos keladi. 
Tadqiqotni olib borish uchun namunalar kernni ushlab turuvchi eksperimental 
qurilmaga joylashtiriladi. Qurilmada tadqiqotlarni olib borish uchun xuddi kon 
sharoitiga o‗xshaydigan sharoit yaratiladi. 
Gidravlik qisqich va kern namunasining ichki bosimini hosil qilish tog‗ va 
qatlam bosimlariga mos keladi. Xuddi mahsuldor qatlamning oralig‗ida joylashgan 
kon sharoitiga mos keladigan qizdirish va haroratni ushlab turish amalga oshiriladi. 
Undan keyin kern namunasining qirralarida bosimlar farqi yaratiladi va kern 

---

157
namunasining (namunalar soni 3 tadan kam bo‗lmaydi) kolonkasi orqali bosimlar 
farqining rejimida bir necha marta kerosin haydaladi. 
Bosim farqida kerosinning sarfiga bog‗liq holda Q = f(AR) egrilik bog‗lanishi 
quriladi hamda kern namunasining kerosinni o‗tkazuvchanligi bo‗yicha 
o‗tkazuvchanllik koeffitsiyenti hisoblanadi. Undan keyin kern namunasining 
sirtlariga burg‗ilash eritmasining xuddi qatlamga mahsuldor qatlamni ochish 
jarayonidagi kabi repressiya bosimining gidrostatik yoki gidrodinamik bosimlari 
amalga oshiriladi. 
Masalan FDES-650Z qurilmasi yordamida kern namunasiga beriladigan 
gidrostatik bosimning ta‘sir qilishi amalga oshiriladi [2]. Kernning chetki sirtlari 
orqali burg‗ilash eritmasining AR bosimi ostida xuddi quduqdagi repressiyaga teng 
bosim hosil qilinadi, kern namunasining teskari sirtlariga maxsus sig‗imdan oqib 
chiquvchi burg‗ilash eritmasi filtratining filtrlanish hajmi va tezligi aniqlanadi. 
Kern namunasiga gidrodinamik ta‘sir qilishning qo‗llanilishida kern 
namunasining chetki sirtlar bo‗ylab burg‗ilash eritmasini bosim farqi bilan haydash 
amalga oshiriladi. Bu bosimlar farqi mahsuldor qatlamni ochish vaqtidagi burg‗ilash 
eritmasining sirkulyatsiyasida qatlamga beriladigan repressiyaga mos keladi. 
4.2 – rasmda kern namunalariga burg‗ilash eritmasining gidrodinamik va 
gidrostatik bosimlarini termobarik sharoitda laboratoriya tadqiqotlari olib borishda 
qo‗llaniladigan FDS-350 qurilmasining umumiy ko‗rinishi keltirilgan. Kern 
namunalariga burg‗ilash eritmasini ta‘sir qilishidan keyin teskari yo‗nalish bo‗yicha 
bosimlar farqining bir nechta rejimlarda kerosin haydaladi va kern namunasining 
qoldiq o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti aniqlanadi. 
Kern namunalariga burg‗ilash eritmasining ta‘sir qilish darajasini baholash 
uchun o‗tkazuvchanlik koeffitsiyentining tiklanishi aniqlanadi ya‘ni, namunaning 
qoldiq o‗tkazuvchanligini unga burg‗ilash eritmasi ta‘sir qilgandan keyingi kj 
o‗tkazuvchanligini dastlabki o‗tkazuvchanligiga k0 ga nisbatlari aniqlanadi. 
v = kj/ko - 100 %. (4.1) 

---

Quyida har xil turdagi burg‗ilash eritmasining ta‘sirini mahsuldor qatlamning 
o‗tkazuvchanligini o‗zgarishiga baho berish o‗tkazuvchanlikning tiklanish 
koeffitsiyenti orqali aniqlangan ma‘lumotlar keltirilgan [10]. 
FDS-350 qurilmasining kern ushlab turgichining umumiy ko‗rinishi 4.2 –rasmda 
keltirilgan.
Laboratoriya tadqiqotlari ma‘lumotlariga asoslanib texnologik suyuqliklarni 
qatlamning kollektorlik xossasiga ta‘siri qilishini hamda qatlamning tuzilishini 
geologik xususiyatlari bilan bir qatorda qazib olinishi mumkin bo‗lgan va neftni 
qazib olish koeffitsiyentiga mahsuldor qatlamlarni ochishning texnologik 
jarayonlarining amalda ta‘sir qilishi ko‗rsatilgan. 
Tadqiqot ma‘lumotlaridan ko‗rinib turibdiki, quduq qurilishida texnologik ta‘sir 
qilishlarni quduq tubi zonasidagi mahsuldor qatlamlarning kollektorlik xossalariga 
ta‘sir etishini o‗rganish dolzarb hisoblanadi. 
Bunday holat pasto‗tkazuvchanlikka ega bo‗lgan qatlamlarda ya‘ni qo‗shimcha 
gidrodinamik qarshilik qatlam quduq tubi zonasida quduqni qurishda texnologik 
suyuqliklarni ta‘sir etishi hisobiga amalda qazib olinishi mumkin bo‗lgan hajmni 
kamaytiradi va NQOK (neftni qazib olish koeffitsiyentiga ) amaliy ta‘sir ko‗rsatadi. 
 
4.3-rasmda o‗tkazuvchanlik koeffitsiyentini tiklanish dinamikasini biopolimerli 
va polimer loyli burg‗ilash eritmalarining kern namunasiga gidrostatik ta‘siridan 
keyingi dinamikasi keltirilgan.