Mahorat maktabi” da malaka oshirayotgan psixologlar uchun “Psixologik korreksiya” yo‘nalishi bo‘yicha tavsiya va maslahatlar

ПСИХОЛОГИК КОРРЕКЦИЯ

8-mavzu. Kognitiv hulq-atvor
Kognitiv hulq-atvor tamoilini D.Uotson, B.Skinner o‘z ishlarida asoslab berishgan. Bu yo‘nalish namoyondalari mijoz muammolarini atrof muhit ta’siriga javoban yuzaga keladigan noadaptiv hulq-atvor shaklida ko‘rib chiqadilar. Demak, noadaptiv hulq-atvorni maqsadga yo‘nalgan ta’sir asosida ijobiy tomonga o‘zgartirish mumkin degan fikrni ilgari surishadi.

Kognitiv xulq-atvorning asosiy tomonlari:

1. Ta’lim-tarbiya jarayonidagi muammolar hulq-atvordagi muammolarni keltirib chiqaradi.

2. Hulq-atvor reaksiyalari organizmni tashqi muhit ta’siriga javobidir.

3. Hulq-atvorni modellashtirish psixoterapevtik jarayon bo‘lib, unda kognitiv aspekt hal qiluvchi hisoblanadi.

SHunday qilib, hulq-atvor ta’sir ko‘rsatish obe’kti bo‘lib namoyon bo‘ladi, ya’ni salbiy hulq-atvor noto‘g‘ri o‘zlashtirilgan xulq-atvor ko‘nikmalarining mahsulidir.

Mutaxassis psixologik yordam berish jarayonida u muammoli deb hisoblagan vaziyatdagi shaxsning hulq-atvori haqidagi ma’lumotlarga asoslanadi, chunki hulq-atvor kuzatuv natijasida ham o‘zgarishi mumkin deb hisoblanadi.

Kognitiv hulq-atvor yo‘nalishida quyidagi metodlar qo‘llaniladi:

o‘z-o‘zini nazorat qilish (chuqur relaksatsiyaga o‘rgatish, qo‘rquv bosqichlarini aniqlash, relaksatsiya mashqlari yordamida xavotirlik va qo‘rquv orasidagi bog‘liqliklarni aniqlash, hulq-atvorni modellashtirish va istalgan hatti-harakatlarni qo‘llab-quvvatlash);

o‘z-o‘zini kuzatish (kundalik tutish);

shartnomalar tuzish (mijoz-mutaxasis, mijoz-yaqinlari, mijoz-o‘z-o‘zi bilan);

uyga vazifalar (uyda bajarish uchun berilgan topshiriqlar).

Psixologik yordamni samaradorligi mijoz nuqtai nazarini faollashtirishga asoslanadi. Kognitiv hulq-atvor yo‘nalishida faoliyat ko‘rsatayotgan psixologning asosiy vazifasi diagnostik-o‘qituv hisoblanadi.