Махматқулов турдимурод ёғоч конструкциялари

6.3-расм. Ёғоч қовурғали елимланган фанера деворли тўсин.
Тўлқинсимон фанера деворли тўсинлар кичик равоқ оралиғидаги иморатларни ёпишда кенг қўлланилади ва умумий кўриниши қуйидагича бўлади (6.4-расм).
Фанера деворлар устки ва пастки белбоғларга тўлқинсимон эгри чизиқ бўйлаб жойлаштирилади. Чуқурча понасимон кўринишда бўлади ва унга жойлаштирилган фанералар бирданига девор ва қовурғалар вазифасини бажаради.
Устки ва пастки белбоғлар II-тоифа яхлит ёғоч материаллардан тайёрланади.
Бу турдаги тўсинлар биринчи марта 1969 йилда Новосибирск қурилиш институтида В. Ю. Осипов томонидан яратилган, тажрибада синаб кўрилган ва ишлаб чиқаришга жорий қилинган [11]
Тўлқинсимон фанера деворли тўсинларни ҳисоблаш қуйидаги тартибда амалга оширилади.

6. 
   4-расм. Тўлқинсимон фанера деворли тўсин ва унинг кесим юзаси.
   

Бу турдаги тўсинлар текис деворлиларга қараганда маълум ўзгарувчанликка эга бўлганлиги сабабли худди ўзгарувчан боғловчили ташкил этилган тўсинлардек ҳисобланади. Бу ҳолатда ўзгарувчан боғловчи вазифасини тўлқинсимон фанера девор бажаради.

6.5 –расм. Тўсинда фанера деворни жойлашиш схемаси
Ўзгарувчанлик коэффициентининг қиймати қуйидаги формуладан аниқланади:
B= ²S_пЕ_ё/k₀ l² _фG_ф; (6.8)
бу ерда: S_п– тўсин ўқига нисбатан белбоғнинг статик моменти;
Е_ё– ёғоч белбоғнинг эластиклик модули; G_ф–фанера деворнинг силжиш модули; l –тўсин баландлиги бўйлаб тўлқин узунлиги;
k₀–ёй тўлқин узунлигининг девор тўлқин узунлигига нисбатини эътиборга олувчи коэффициент бўлиб, k=S_ф/l_т 1 га тенг деб қабул қилинади;
ф– фанера деворнинг қалинлиги.
Тўсин кесим юзасининг инерция моменти фанера деворни эътиборга олмаган ҳолда худди яхлит элементлардек қуйидаги формуладан аниқланади.
J=b_бh_б /2 (h_б/ 3+Н₀²), (6.9)
бу ерда:b_б– тўсин белбоғининг эни; h_б– тўсин белбоғининг баландлиги;
Н₀– тўсин белбоғлари марказлари орасидаги масофа.
Тўсин тўлқинсимон фанера деворининиг ўзгарувчанлигини эътиборга олувчи коэффициентлар қуйидаги формулалардан аниқланади:
-тўсиннинг юк кўтариш қобилиятини камайишини эътиборга олувчи коэффициент:
k_w=1 / 1+(h_б/ H)B; (6.10)
-тўсиннинг бикирлигини камайишини эътиборга олувчи коэффициент:
k_i=1 / 1+(1+ B); (6.11)
Чўзилувчи белбоғдаги кучланиш
 = M /k_w W₀ R_ч; (6.12)
Сиқилувчи белбоғдаги кучланиш
 = M /k_wW₀ R_с; (6.13)
бу ерда:  –устки белбоғнинг бўйлама эгилиш коэфициенти;
W₀–кесим юзасининг қаршилик моменти;
Rч ва R_с–ёғочнинг чўзилиш ва сиқилишдаги ҳисобий қаршиликлари.
Тўсин белбоғи ва фанера девор оралиғидаги уринма кучланиш қуйидаги формуладан аниқланади:
= Q ·S_б / J_.·b_ҳис R_фёр; (6.14)
бу ерда: R_ф.ёр= 6 МПа – фанеранинг ёрилишдаги ҳисобий қаршилиги;
b_ҳис = 2а– ҳисобий кесим юзаси; а–чуқурчанинг ўлчами;
Q–кесим юзасидаги кесувчи куч;
S_б–тўсин белбоғининг асосий нейтрал ўққа нисбатан статик моменти.
Ҳисоб ишларида тўлқинсимон фанера деворнинг турғунлигини аниқлаш лозим бўлган ҳолларда елимланган чокдаги критик кучланиш, фанера деворнинг эластиклик модули, фанера деворнинг силжиш модули ва тўсин ўлчамлари эътиборга олинади.