Mahalliy darsit porfiri tog' jinsi asosida to’ldiruvchi ishlab chiqarish texnologiyasi Reja

Suyuq shisha. Suyuq shisha natriyli silikat yoki kaliyli silikatlarning suvdagi kolloid eritmasi bo’lib, zichligi 1,3-1,5 gsm³, rangi sariq yoki jigarang bo’ladi; suv miqdori 50-70% atrofida. Suyuq shisha kvars kukuni va kalsinirlangan soda yoki natriy sulfat aralashmasini 1400⁰S haroratda suyuqlantirib olinadi. Kvars bilan sodaning kimyoviy birikishi natijasida natriy silikat (Na₂OnSiO₂) hosil bo’ladi. Hosil bo’lgan siliqtosh issiq suvda 3-5 atm bosimida eritilib suyuq shishaga aylantiriladi.
Suyuq shisha olovdan ximoyalovchi, kislota va tuz eritmalariga chidamli ,izolyatsiyalovchi va zichlashtiruvchi xususiyatlarga ega. Suyuq shishaga 15% natriy kremneftorid qo’shilsa suvga chidamliligi oshadi.
Suyuq shisha ta’mirlanayotgan bino va inshootlarning zaminini zichlashtirishda, poydevor va sokollar gidroizolyatsiyasida ishlatilishi mumkin.

Gipsli bog’lovchilar. Ularga qurilish gipsi, yuqori haroratda kuydirilgan gips (YUHKG) va angidritli sement kiradi. Qurilish gipsi (SaSO₄0,5H₂O) 130-170⁰S haroratda pishirib, keyin mayda qilib tuyib olinadi. Gips kukuni suvda qorilgach, mayin yopishqoq "xamir" xosil bo’ladi. Gips bog’lovchi tez quyuqlashishi va qotishi bilan xarakterlidir. Bunda gips bog’lovchisi kimyoviy muvozanatni saqlash uchun etarli suvni biriktirib yana gipstoshiga aylanadi.
Qurilish gipsi qotish vaqtiga nisbatan A-tez qotuvchan (2-15 min), B-normal tezlikda qotuvchan (6-30 min) va V-sekin qotuvchan (20 min) guruxlarga bo’linadi. Davlat standartida qurilish gipsining siqilishdagi mustaxkamlik chegarasiga nisbatan 12 markasi belgilangan (MPa): G-2, G-3, G-4, G-5, G-6, G-7, G-10, G-13, G-16, G-19, G-22, G-25. Bunda gipsning egilishdagi mustaxkamligi mos ravishda 1,2 dan 8 Mpa gacha bo’lishi kerak.
Gips xamiriga qancha ko’p suv qo’shilsa, uning mustaxkamligi shuncha kamayadi, chunki bug’langach suv o’z o’rnida g’ovaklar qoldiradi. Gips buyumlarining qotishini tezlatish uchun 65⁰S gacha xaroratda quritish xonalarida saqlash mumkin. Gipsning namlikka chidamliligini oshirish uchun unga oxak, shlak kukuni va sh.k. qo’shiladi.
Quyma gips mayin va rangining toza oqligi bilan qurilish gipsidan farqlanadi. Qurilish gipsi va quyma gips pardadevor plitalari, arxitektura qismlari, naqshlar, bezak buyumlari va sh.k. tayyorlashda va suvoqchilikda ishlatiladi. YUXKG gips toshini 600-900⁰S xaroratda quydirib olinadi, shu tufayli asosan agidritdan (SaSO4) iborat bo’ladi. Bunda angidrit qisman parchalanib SaO hosil bo’ladi va u gips bog’lovchiga aktivizator vazifasini bajaradi. Gips tarkibiga aktivizatorlarni oxak, kuydirilgan dolomit) kiritib YUXKG bog’lovchisi (angidritli sement) olish mumkin. YUXKG qurilish gipsiga nisbatan sekin qotadi, lekin suvga chidamli bo’ladi; shuning uchun u choksiz pollar, suvoqchilik qorishmalari va shu kabilarni tayyorlashda ishlatiladi.
Gips bog’lovchisining qotishini sekinlashtirish uchun xayvon elimi eritmasi, LST (lignosulfonatlar) VRP (suvda eruvchan polimerlar), GKJ (gidrolizovannaya kremniyorganicheskaya jidkost) va shu kabilar qo’shiladi. Gips bog’lovchisi zarrachalari yuzida bu moddalar adsorbsion pardalar xosil bo’lishi undan tayyorlangan buyum va qismlarni namlikka, sovuqqa chidamliligini oshiradi.