Mahalla fuqarolik jamiyati instituti sifatida

O‘zbekistonda fuqarolik jamiyatining quyidagi institutlari shakllanib bormoqda:

1. 
   
   siyosiy partiyalar;
   
2. 
   
   ijtimoiy-siyosiy harakatlar;
   
3. 
   
   demokratik saylov tizimi;
   
4. 
   
   jamoat birlashmalari;
   
5. 
   
   nodavlat notijorat tashkilotlar;
   
6. 
   
   ommaviy axborot vositalari;
   
7. 
   
   oila hamda uning manfaatlarini aks ettiruvchi maxsus tashkilotlar;
   
8. 
   
   ta’lim-tarbiya muassasalari;
   
9. 
   
   fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari;
   
10. 
    
    diniy tashkilotlar;
    
11. 
    
    milliy-madaniy markazlar;
    
12. 
    
    jamoatchilik fikrini o‘rganish institutlari.
    

Shu bilan birga, fuqarolik jamiyati mamlakatda hali yaxshi ri-vojlanmagan, uning ichki aloqalari takomildan yiroq. Shuning uchun ham fuqarolik jamiyati tashkilotlarining assambleyasini tashkil etish zarur. Davlat hokimiyati bilan nohukumat tashkilotlarning hamkorligi masalasiga kelsak, bu yerda ikki xil munosabatga duch kelish mumkin. Bir tomondan, ular davlat o‘ziga e’tibor berganini olqishlasa, ikkinchi tomondan, o‘zining o‘tmish tajribasidan kelib chiqib, ular bunday hamkorlikka ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishi va o‘z mustaqilligini yo‘qotmasligi kerak.

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati funksiyalarini amalga oshiruvchi ko‘plab harakatlar va tashkilotlar, huquqni himoya qilish tashkilotlari, iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish jamiyatlari, ekologik tashkilotlar, fan, madaniyat va ta’lim sohasidagi birlashmalar, xotin-qizlarning tashkilotlari va boshqa tuzilmalar tashkil topdi va rivojlanmoqsa. Ammo ularning ish ko‘lami fuqarolik jamiyatini shakl-lantirishning real talablariga ham to‘liq javob bermaydi.

Islohot yillarida O‘zbekistonda fuqarolik jamiyatini shakllan-tirish yo‘nalishida jiddiy o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Bozor infratu-zilmasi, avvalambor, bank va savdo infratuzilmasining elementlari vujudga keldi, tovar taqchilligi tugatildi, narx-navoning jadal ko‘ta-rilishi to‘xtatildi.

Jamiyatimizda o‘rta tabaqa, mulkdorlar sinfi vujudga kelmoqda. Agar O‘zbekistonda islohotlar jarayoni maqbul yo‘nalishda davom etsa, iqtisod tuzilishida sodir bo‘lgan o‘zgarishlar natijasida o‘rta tabaqaning rivoj-lanishi yanada jadallashib, u muhim ijtimoiy kuchga aylanadi va respub-likamizning kelajagi uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin.

O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlarining shakllanishi va rivojlanishi erkin, iqtisodiy mustaqil mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlarining mavjudligini nazarda tutadi.

Huquqning ustuvorligi O‘zbekistonda fuqarolik jamiyatini shakllan-tirishning muhim elementidir. Bu huquqiy davlat g‘oyasidan ham kengroqdir. Huquqiy davlat g‘oyasi nemis siyosiy va huquqiy nazariyasidan kirib kelgan bo‘lib, dastlab davlat ma’muriyatini huquq, qonun bilan cheklashni anglatgan. Ammo davlatning o‘zi avtoritar bo‘lishi mumkin bo‘lgan, zotan huquqiy davlat konsepsiyasi qonun qabul qiluvchi organni mazkur qonunlar qanday bo‘lishi kerakligi va inson huquqlariga nisbatan ular qaysi chegaralargacha amal qilishi mumkinligi jihatidan cheklaydi. Binobarin, huquqiy davlat qonun chiqaruvchi organ demokratik yo‘l bilan saylangan bo‘lmasa, avtoritar qonunlar ijtimoiy va shaxsiy hayotning barcha jihatlarini qamrab olgan taqdirda esa, hatto totalitar bo‘lishi mumkin.