Mahalla boshqaruvida xotin-qizlarning ishtiroki

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
215 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
Hadisu-shariflarda axloqiy qarashlar ko‘rinishida ifodalanib kelingan[4]. Bundan 
tashqari Yusuf Xos Hojib, Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Ahmad Yassaviy, 
Kaykovus,Mahmud Koshg‘ariy, Rizouddin ibn Faxruddin, Alisher Navoiy kabi 
ko‘plab allomalarning asarlarida qadimgi turkiy va boshqa etnoslar oilaviy turmush 
tarzi, urf-odat va marosimlari, diniy e’tiqod va tasavvurlari haqidagi muhim 
ma’lumotlarda aks ettirilgan. XIX asr ikkinchi yarmida rus mustamlakachilari o‘zbek 
xalqining qo‘ni-qo‘shnilar orasida urug‘-jamoaviy munosabatlar, xotin-qizlar ahvoli, 
nikoh munosabatlari masalalari rus etnograf olimlari A.D. Grebenkin, V. Nalivkin, 
M. Nalivkina, senator graf K.K. Palen hisobotlari va ma’lumotlarida aks etgan. XX 
asr boshlarida esa V.A. Shishkin, A.I. Dobromislov, N.G. Mallisskiylarning asosan 
Toshkent shahri va vohasidagi mahalla va mavzelar tarixi, joylashinishi, tarixiy 
toponimiyasi haqida yozishgan bo‘lsa o‘tgan asrning o‘rtalarida o‘zbeklar jamoasi va 
mahallardagi ijtimoiy hayot tafsilotlarini G.P. Snesarev, O.A. Suxareva, o‘zbek 
tadqiqotchilaridan A. O‘rinboyev, Muhammad Solih, K. Sh. Shoniyozov asarlarida 
mahallalardagi ijtimoiy hayot, shahar topografiyasi, o‘zbek etnoslari, mahalla va 
mavzelarning nomlanishi, tabiiy sharoit va marosimlari haqida ijtimoiy munosabatlar 
tahliliga oid ma’lumotlar berib o‘tilgan. XX asrning 90-yillarida N. P. Lobacheva, 
Z.X. Arifxonova, O. Bo‘riev tadqiqotlarida o‘z ifodasini topgan.
XX asrdagi Toshkent eski shahar qismi aholisi turmush tarzi va madaniyati 
haqidagi tadqiqotlarning davomli ko‘rinishlarini mustaqillik yillarida M. Quronov, 
Sh. Jalilov, X. Meliqulov, Sh. Minovarov, G. Ma’rufova, V. Karimova, R. Sheraliev, 
G. Yo‘lchiyev, F. Tolipov va X. Bo‘riyevlar davom ettirib jamoviy hayotda 
mahallaning tutgan o‘rni, davlat boshqaruvidagi faoliyati, milliy meros sifatidagi 
qadriyatlar majmuasi sifatidagi u yoki bu jihati haqidagi muammoni yoritishga 
qaratiganlar. 
Dunyo miqyosida globallashuv jarayonlarining o‘sib borishi bilan mahalla 
tizimida gender tenglik munosabatlarida ayol va xotin-qizlarning ijtimoiy faolligi 
haqidagi masalalarning dolzarb ahamiyatga ega bo‘lib borayotganligi haqidagi 
tadqiqotlar esa barmoq bilan sanarli darajada kam olib borilgan. Shu bois, 
tadqiqotimizda O‘zbekistonning mustaqillik yillarida o‘zini-o‘zi boshqarish organi 
sifatidagi masalalardagi holat bilan chuqurroq tanishishi maqsadida “zamonoviy 
o‘zbek ayoli” qiyofasi haqidagi ijtimoiy falsafiy jihatlarni yoritishga jazm etdik.
NATIJALAR. 
Bugungi kunga qadar ijtimoiy falsafiy tadqiqotlarda xotin-qizlar faolligining 
oshishiga nisbatan adekvat tarzdagi jamoatchilik fikri munosabatining shakllanishi 
masalalari fuqarolik jamiyatini takomillashtirish sharoitida yangi sotsiomadaniy 
qadriyatlarni tarkib toptiruvchi fenomen sifatida yetarli darajada o‘rganilmagan.
1991 

---